Afval scheiden – of juist niet

Afval scheiden doet lijden. Tilburg werd geconfronteerd met een heuse klikopolitie en met afvalcoaches. Er kwam een bak bij, en nog een paar, en het vuilnis werd minder vaak opgehaald. In de warme zomer zwollen de klachten aan. Daarover gaan we praten met de aanstichtende wethouder, Berend de Vries.

Hoe is de transitie naar veertiendaags ophalen bevallen?
De Vries begint als getraind bestuurder uit te leggen dat er goed over het nieuwe systeem is nagedacht. Gekeken is wat gemiddeld in het restafval zit. Daaruit bleek dat Tilburgers het op zich goed doen qua afvalscheiding. De Vries: "Het resultaat is wel dat de vrachtwagens van het BAT te vaak langs kwamen. Daarnaast wilden we een prikkel inbouwen: minder ruimte in de container maakt mensen ook kritischer op wat ze weggooien."

Maar dat was dus niet de vraag... "Achteraf bezien hebben we het moment minder goed gekozen. Weliswaar kunnen er op groenafval al binnen een paar uur vliegjes zitten, als je pech hebt. En dan heb je inderdaad in een dag te maken met maden. Maar dit jaar was door de hitte wel extremer. Beginnen in oktober was denk ik beter geweest. Volgend jaar gaan we mensen beter voorlichten over hoe ze dit soort hinder kunnen voorkomen. De problemen kwamen niet puur door de ophaalfrequentie, het was een samenspel van factoren."

Bekeuringen
De Vries blijkt niet bang om vuile handen te maken – letterlijk dan. Hij ging afgelopen zomer zelfs mee afvalbakken legen om persoonlijk te zien waar medewerkers tegenaan liepen. "Ik heb raadslid Hans Smolders nog aangeboden om het samen te doen. Maar die heeft de uitnodiging afgeslagen."

De resultaten van de nieuwe systematiek zijn helder. De hoeveelheid restafval loopt fiks terug. GFT daarentegen neemt toe. Papier zit ook in de lift. Maar kampioen is het plastic: de PMD-fractie is de afgelopen drie jaar verdubbeld. De Vries vertelt dat de gemeente voor restafval, rekent met een eindbeeld van 159 kilo per persoon per jaar. Een afname van 29 procent. Dit is dan het gevolg van het ophalen nieuwe stijl in combinatie met de inzet van coaches.

Grappig is dat de wethouder zelf een keer een gele kaart heeft gehad. "Binnenkort hoop ik weer een groene kaart te halen. Kan gebeuren." En hoe zit het met de klikopolitie? Van bonnen uitschrijven word je niet populair. "Ook met de handhavers ben ik mee geweest. Deze mensen werken zorgvuldig en het doel is niet om bekeuringen uit te delen. Soms bellen ze aan bij mensen. Vaak geven ze advies. Kattengrind bijvoorbeeld is best lastig om mee om te gaan. Als het afbreekbaar materiaal betreft, mag het in de groenbak. Maar meestal moet het bij het restafval en dat is eigenlijk jammer."

In de hoogbouw is afval scheiden ook minder eenvoudig te realiseren. En metaal in de oranje bak blijkt ook ingewikkeld. Metaal kan van alles zijn. Hoe zit het met aluminium? Daarvoor verwijst de wethouder naar de app. "Jamdeksels worden er goed uit gehaald. Maar je fiets erin stoppen is niet de bedoeling."

Nascheiding: liever niet

De laatste tijd gaan er stemmen op om af te zien van dat hele afval scheiden. De techniek wordt steeds beter en sommige ondernemers roepen dat we net zo goed de spullen achteraf uit de afvalstroom kunnen halen. Nascheiding heet dat.
Addie Weenk werkt bij Rijkwaterstaat. De dienst werkt aan een Nationaal Beleidsplan Afval. Weenk helpt gemeenten bij het halen van hun doelen op het gebied van afvalscheiding. Hoe denkt hij over deze nieuwe ontwikkeling?

Addie helpt ons snel uit de droom: "Nog geen enkele gemeente doet volledig aan nascheiding. Bij papier bijvoorbeeld gaat het niet. GFT lukt evenmin. Bij glas wil je het niet hebben en is het niet nodig. Ook bij textiel is het niet mogelijk om dat uit de smurrie te halen."

Het vooruitgangsgeloof blijkt vooral te leven in de PMD-hoek (Plastic, Metaal, Drankkartons).
Technisch worden er redelijke resultaten mee geboekt. Toch is Weenk niet onder de indruk. "We streven in het algemeen naar hoogwaardige recycling. Op dit moment is dit via nascheiding niet haalbaar. Het leidt wel tot recycling maar vooral in laagwaardige toepassingen." Downcycling, in jargon.

Qua milieuwinst kijkt de adviseur met grote belangstelling naar GFT (Groente-, Fruit- en Tuinafval). Ten eerste vanwege de hoeveelheid: een derde van ons restafval is GFT. Ten tweede vanwege de aard van het afval. GFT is nat en zo ontstaat smurrie. Het zorgt voor lastiger nascheiding en een smeriger substantie. "Als we dat eruit weten te halen ontstaan nieuwe kansen. Dan wordt de fractie restafval schoon en droog."

Wethouder Berend de Vries is zelf ook niet voor nascheiding. "Je moet ergens in de keten zorgen dat burgers zich bewust zijn wat er met hun afval gebeurt. Als je mensen alles maar bij elkaar laat flikkeren, neemt volgens mij het bewustzijn af en de hoeveelheid afval toe. En dus stijgen de kosten voor de gemeente. We moeten zorgen dat de keten zoveel mogelijk circulair gemaakt wordt. Met de PMD-inzameling hebben we een goed begin gemaakt, hopelijk gaat het met meer dingen gebeuren."

Tot slot wordt er nog wat gedebatteerd aan de hand van stellingen. Twee springen eruit:

De burger zou beloond moeten worden voor het scheiden van afval
Wanneer krijgen we geld voor grondstoffen in plaats van dat we een afvalstoffenheffing betalen?
Weenk ziet het genuanceerd: beloning is gewoon een lagere heffing. "Als je mensen geld gaat geven, ontneem je de intrinsieke motivatie die ze zelf hebben. Scheiden is ook een burgerplicht. Ik heb groot respect voor de koers die Tilburg vaart. Gemeenten moeten duidelijk maken wat er van burgers verwacht wordt. Dit heet leiderschap."
Berend de Vries is het met Addie Weenk eens. "Dankzij ons scheidingsregime gaat de Afvalstoffenheffing daadwerkelijk naar beneden. Je kunt nog discussiëren over Diftar [betalen per kilo, red]. Nu slaan we de kosten collectief over."
Weenk stelt een amusante vraag aan de zaal: Over woonlasten gesproken, wie weet hoeveel Afvalstoffenheffing we nu betalen? Niemand dus. De wethouder verheldert dat Tilburgse huishoudens nu voor circa 250 euro per jaar worden aangeslagen. "We verwachten dat dit bedrag volgend jaar een tientje naar beneden gaat."

Tilburgers hebben veel te veel afvalbakken nodig in keuken en tuin
Anders dan verwacht blijkt dit onderwerp niet erg te leven bij het publiek in Paradox.
Addie Weenk komt met een suggestie: op de lange termijn is het belangrijk om groente- en fruitresten uit het afval halen. Voor Tilburg is het misschien een idee om het schot uit de duobak te halen. Dan krijgt je een grote bak. Het beetje restafval hoeft niet meer opgehaald en kan eenvoudig worden weggebracht naar een ondergrondse container."
Wethouder De Vries kent het concept maar wil niet steeds iets nieuws beginnen. "Als we zo doorgaan blijven we als Tilburg alle Brabantse steden ver vooruit. Niemand kan ons bijhouden! Goirle zit nog ruim boven de 200 kilo restafval per persoon per jaar. Landelijk is de afspraak bij de VNG-commissie dat we gaan naar 100 kilo restafval per persoon in 2020. Met andere woorden, we moeten nog flinke stappen zetten. En huishoudelijk afval is maar een klein deeltje van de totale afvalberg."

We hebben het idee dat dit onderwerp nog wel vaker zal terugkomen in toekomstige Milieucafés.

Volgend artikel: Nick Pilmeyer

Michel Jehae, Frans Post en Berend de Vries