An Inconvenient Sequel

Hoogleraar Reyer Gerlagh over nieuwste klimaatfilm

De nieuwe film van Al Gore heet: An Inconvenient Sequel | Truth To Power. Het is de opvolger van An Inconvenient Truth uit 2006. Die fameuze film leverde Al Gore twee Oscars op, en een Nobelprijs voor de vrede. Vraag is hoe we de opvolger moeten duiden. Daarover praten we met de Tilburgse hoogleraar Reyer Gerlagh. Deze was al eens eerder te gast bij het Milieucafé; bij de honderdste editie om precies te zijn.

De trailer is in ieder geval indrukwekkend en ook de trommelvliezen worden niet gespaard. De film zelf is minder spectaculair. We zien Al Gore de wereld rondreizen. Hij geeft lezingen, vergadert en doet interviews. Eigenlijk is hij voortdurend bezig om mensen en wereldleiders te overtuigen van de urgentie van het klimaatprobleem. Vraag is of dat in Europa of Nederland, net zo hard nodig is als in de VS onder Donald Trump of in India.

Reyer Gerlagh heeft de film al gezien en is minder uitgesproken over de vermeende verschillen tussen landen. "De perceptie in Nederland is heus niet zoveel anders dan in de VS. Een groep mensen hier neemt het klimaatprobleem serieus. Een andere groep wil er gewoonweg niet in geloven en ziet het allemaal als een groot complot. Deze twee uitersten komen niet bij elkaar."

Naar aanleiding van de vorige film ontstond er discussie of het verhaal van Al Gore inhoudelijk wel klopt, weet presentator Michel Jehae. Hoe beoordeelt Gerlagh het gebodene als wetenschapper?
"Vorige keer liet Gore een soort hockeystick zien. De beroemde grafiek die een significante temperatuurverhoging bewijst. Nu komt hij met een symbolisch beeld: de overstroming in New York van Ground Zero. Iets wat eerder als voorbeeld was aangehaald van een onwaarschijnlijke ontwikkeling. Anno 2017 zijn de temperaturen ook significant hoger. Voor een wetenschapper vormt dit op zich helaas nog geen bewijs…"

Gerlagh verklaart het eens te zijn met de boodschap van de film. Maar deze boodschap vormt geen bewijs of argument. Hij laat een grafiek zien met gemiddelde temperaturen van de afgelopen 10.000 jaar. "Wat je ziet is dat de temperatuur met een graad op en neer schommelt. Wetenschappelijk is dan de vraag: kunnen we de oude fluctuaties verklaren? Het antwoord is bevestigend. De volgende vraag is: werkt die verklaring ook voor de recente stijgingen? Daarop is het antwoord neen. Je krijgt pas een sluitende verklaring als je CO2 in de vergelijking betrekt. Maar dit overtuigt de skepticus niet."

Daar komt nog wat bij, aldus Reyer. Er zit een enorme inertie (traagheid) in het systeem van de atmosfeer. "Zelfs als we nu acuut zouden stoppen met emissies, dan kunnen we niet voorkomen dat de temperatuur toch verder gaat doorschieten naar boven. Je kunt de trend gewoon niet stoppen van het ene jaar op het andere."

Optimistisch
Een mens zou er somber van worden maar gelukkig bevat de film ook positief nieuws. Er wordt een fragment vertoond waarin Al Gore een bezoek brengt aan Georgetown, Texas. Een volbloed Republikeins stadje met 30.000 inwoners. De borden 'Vote for Trump' laten aan duidelijkheid niets te wensen over.

Toch zet de burgemeester uiteen dat de stad bezig is met een initiatief voor groene energie. Daarmee is men al begonnen in 2008. De ambitie toen was om te komen tot 30 procent duurzame energie. Nu ligt de lat op 90 procent. En binnenkort moet Georgetown volledig draaien op groene energie. Daarmee is men de eerste stad van het land en ook de grootste. De burgemeester verklaart geen milieuactivist te zijn; sterker nog, hij is zelf overtuigd conservatief. "Maar wij streven voor onze burgers naar de laagste kosten. Daarnaast is het voorkomen van vervuiling ook gewoon een zaak van common sense."

Werkt het zo eenvoudig? Gaat het klimaatprobleem zich oplossen via de markt?
In essentie wel, denkt Gerlagh. "Dat nieuwe klimaatbeleid gaat er komen. Niet omdat beleidsmakers het afkondigen, of dat mensen zich massaal zorgen maken. De omslag is aan het gebeuren omdat men inziet dat dit qua innovatie eigenlijk wel een interessante ontwikkeling is die mogelijkheden biedt. Veel mensen rijden nu in een Prius en denken waarschijnlijk aan een volgende Tesla… In het algemeen verandert de maatschappelijke cultuur door een kleine voorhoede. Vergelijk hoe het met het roken is gegaan. Wanneer nu iemand hier in Paradox een sigaret zou opsteken, wordt dat heel raar gevonden. Twintig jaar geleden had men vreemd opgekeken wanneer iemand er iets van zei."

Vraag blijft of de uitstoot van broeikasgas snel genoeg zal gaan. Ambitieuze doelstellingen leiden altijd tot steil dalende grafieken. Vervolgens blijkt in de praktijk dat een beetje uitstel veel goedkoper uitpakt. "Daarmee worden doelstellingen willens en wetens niet gehaald. De daling zal dus over een langere periode uitgesmeerd worden. Maar hij komt."

We komen op het lokaal klimaatbeleid. Of je nu praat over zonne-energie of windmolens: de opslag van duurzame energie is nog steeds een groot probleem. Gerlagh ziet wel mogelijkheden in batterijen die in schuren hangen. Tesla wil die gaan verkopen. "Batterijen zijn heel geschikt om een netwerk te stabiliseren. Mensen kunnen zo thuis, zelf een bijdrage leveren aan een betere elektriciteitsvoorziening. In Tilburg hebben we Tesla, ik zou zeggen tegen de gemeente: Ga met die mensen praten! Voor een wethouder is dat makkelijker dan voor een functionaris uit Den Haag."

Wethouder Erik de Ridder, die in de zaal is, verklaart Tesla regelmatig te bezoeken. De hoogleraar verduidelijkt dat het bedrijf zijn techniek heus niet gratis gaat weggeven. Maar van de andere kant kan de gemeente ook niet alles subsidiëren. "Maar je kunt altijd de mogelijkheden onderzoeken. Bezien wat werkt en wat haalbaar is."

Een mooi moment om het item af te sluiten. En te vertellen dat zondagmiddag 10 december een speciale voorstelling van de film wordt georganiseerd. Een samenwerking tussen Cinecitta en het Milieucafé, waarbij ook Reyer Gerlagh een rol heeft in het programma. De toegangsprijs is € 9,50 maar in de zaal worden vijf dubbele vrijkaartjes verloot. En die vinden gretig aftrek.

Volgend artikel: Politiek debat