2014

Drie gasten, drie vragen

Jan Terlouw sprak eerder deze avond al over toekomstige generaties. Behoud van soortenrijkdom is hierin ook een belangrijke speerpunt. Over dit onderwerp gaan we in gesprek met drie gasten. Allereerst is daar Petra Souwerbren, werkzaam bij Ark, bekend om het ontwikkelen van zelfregulerende, woeste natuurgebieden in Europa. Onze tweede gast is Jaap Dirkmaat van Stichting Das & Boom, bekend om zijn hardnekkige aanval op de overheid die dassen en korenwolven in de steek liet; Dirkmaat streeft naar een rijk cultuurlandschap. Tot slot ontvangen we Arjan Postma, van oorsprong historicus en nu als freelance boswachter regelmatig op tv te zien. Arjan wordt zowel in zijn diverse tv-optredens als vandaag op het podium vergezeld door zijn hond.

In het kader van een snelle introductie krijgt elke gast om het spits af te bijten een 30 seconden-vraag voorgeschoteld.
Aan Petra Souwerbren de vraag of er überhaupt wildernis is in Midden-Brabant. In haar antwoord benadrukt ze dat er wél kans en ruimte is voor wildernis. Brabant komt voort uit cultuurlandschap, dat is een landschap uit vervlogen tijden waarbinnen we op kleine schaal met veel mankracht het werk deden. Het is nu zaak om de natuur opnieuw de ruimte te geven.

Jaap Dirkmaat volgt: hem vragen we naar het allergrootste probleem dat Brabant heeft met het cultuurlandschap. Dirkmaat antwoordt dat niemand in dit land alleen nog productie kan leveren zonder dat hij daarin biodiversiteit meeneemt. Iedere hectare telt, en een hoge biodiversiteit is het voornaamste doel, want die gaat gillend achteruit.

Arjan Postma wordt gevraagd op welke natuur wij in Midden-Brabant trots kunnen zijn. De Amsterdammer noemt de Loonse en Drunense duinen en voegt hier aan toe dat de variatie in Midden-Brant groter is dan je in de Randstad zou denken. In zijn optiek hebben wij hier genoeg om trots op te zijn.

Soortenbescherming
Presentator Michel Jehae vraagt naar de staat van biodiversiteit in Midden-Brabant.
De boswachter antwoordt dat die overal onder druk staat. Met de zeldzame soorten gaat eigenlijk best redelijk, hun voortbestaan hebben wij onder de knie gekregen. Paradoxaal genoeg zijn het de soorten die zichzelf altijd wisten te redden die het nu moeilijk hebben, mussen bijvoorbeeld.

De presentator wendt zich hierop tot Petra Souwerbren: doen natuurorganisaties eigenlijk wel voldoende doen om de soortenrijkdom op peil te houden?
Souwerbren: "Daarin zit voor mij geen twijfel, ik denk dat elke natuurorganisatie zijn stinkende best doet. Het dilemma is dat de druk op de ruimte heel groot is. De condities voor voortbestaan worden voortdurend aangetast." Daarbij kan worden gedacht aan verdroging, luchtverontreiniging, insecticiden in het oppervlaktewater. Door onze manier van leven is er voortdurend druk op voorwaarden van gezond bestaan. "Daar zit voor mij de bron waar je aan moet gaan werken, wil je de vitale natuur de ruimte geven."

Landbouw versus biodiversiteit
Frans Post stelt het strijdvlak tussen landbouw en biodiversiteit aan de orde.
Volgens Jaap Dirkmaat sluit de huidige landbouw leven uit. "Als je één soort raaigras wilt, moet je honderden grassoorten die daar groeien doodspuiten. Als je geen insecticiden zou gebruiken, zou je insecten op je land hebben. De steriliteit van ons agrarisch gebied schrijdt steeds verder voort, waardoor er geen ruimte meer is voor het leven dat daar thuishoort." De biologische landbouw is in zijn optiek de enige optie die niet tot vernietiging leidt. Als voorbeeld noemt hij de löss in Zuid-Limburg die nu met meters zakt, allemaal door de intensieve landbouw. "Dat is krankzinnig. Dit is geen duurzame manier van landbouw plegen." Nu Dirkmaat op dreef is, weet hij van geen stoppen meer. "Melk drinken is ook nergens voor nodig, dat is borstvoeding voor een ander dier! Daar moet je gewoon kaas van maken. Daar heb je de helft minder koeien voor nodig. Tweehonderd jaar geleden dronk niemand melk."

Brabantse natuur
Een ander onderwerp; Ieder gebied in Nederland heeft zijn eigen verantwoordelijkheid als het om biodiversiteit gaat. Waar is Brabant primair verantwoordelijk voor?
Arjan Postma vindt dit een te krappe manier van denken. De gebieden in Midden-Brabant zijn niet alleen van de Brabanders. "Natuur zou heel wat beter worden als we een bepaald begrip, zoals het natuurlijk evenwicht, loslaten. We gaan er vanuit dat er ergens een moment is waarop de natuur helemaal is zoals hij bedoeld is, maar zo werkt de natuur niet." De natuur streeft met andere woorden niet naar evenwicht. Kijk beter in je eigen achtertuin, je eigen buurt, en beweeg met de natuur mee.

Petra Souwerbren voegt toe dat de natuur zowel lokaal als nationaal en internationaal belang heeft, waarbij je voor alle belangen aandacht moet hebben. Je moet een zandlandschap bijvoorbeeld niet alleen maar in Drenthe willen hebben, maar op alle plekken waar dat in het landschapstype hoort.

Michel Jehae vraagt hierop welk natuurtype hier dan thuis hoort?
Volgens Jaap Dirkmaat is Midden-Brabant gelet op haar ligging tussen de steden 'de tuin van Brabant', dat is uniek. "Als je een malloot in Alaska vraagt waar hij bij Holland aan denkt zegt hij: wooden shoes. Waar komen die vandaan? Uit een populierenlandschap. Dat is een zeer kunstmatig landschap." De voorman van Stichting Das & Boom beschrijft "landgoederen met prachtige kastelen en meanderende beken, het heeft iets lieflijks. Dat is een accent dat bij het Brabantse landschap hoort. Daar ligt de kracht van Brabant." Waar we aan moeten werken is de schaal waar je op werkt, waarop je beschermt. Kernkwaliteiten moeten worden vastgehouden, en de huidige vernietigingsbenadering dient te worden teruggedrongen. We putten akkers uit, mineralen raken op. In een gebied dat je nationaal landschap noemt moet je die activiteiten op redelijke schaal handhaven. Dirkmaat schat de kosten hiervan op 63 miljoen. Dat heeft de provincie samen met het rijk dus op te hoesten, anders kachelt de natuur onherroepelijk achteruit.

Petra Souwerbren zegt dat je ook rekening moet houden met de schaal van een gebied om te bepalen wat hier allemaal kan. De Gelderse Poort is bijvoorbeeld een heel ander gebied dan de cultuurlandschappen die Jaap Dirkmaat noemt, daar hebben we ook andere doelen voor. Ze noemt het gebied de Gildes bij Boxtel als goed voorbeeld van wat er in Brabant allemaal kan. De biodiversiteit is hier erg hoog. Dit is karakteristiek voor een kleinschalig landschap als Brabant.

De economische kant
Tijd voor een cruciale vraag die niet eerder aan bod is gekomen. Die natuur is allemaal mooi en wel, maar wat levert het op?
Volgens Arjan Postma bestaat momenteel de misvatting dat natuur geld kost en alle landbouw economisch wat oplevert. "Op dit moment is er geen een landbouwgewas dat ook maar enigszins rendabel kan draaien zonder subsidie. Het draait alleen maar op geld dat we er extra inpompen. Of het nu gaat om bloemkolen, aardappelen, suikerbieten. Deze worden voor dumpprijzen verkocht. We produceren helemaal niet ons eigen eten, we produceren het eten voor de hele wereld. Als we alleen voor onszelf zouden produceren, zijn we een heel eind." Naar Postma's inschatting gaat binnen twintig jaar gaat de hele agrarische landbouw onderuit. Dan komt er een grote hoeveelheid kale landbouwgrond vrij waarop we onze plannen kunnen uitvoeren. Hij oogst applaus van de zaak, maar niet van Dirkmaat, die het een grenzeloos optimistisch verhaal vindt.

Dirkmaat is van mening dat we mondiaal moeten denken en lokaal handelen, ook op het gebied van natuur. Het is niet goed voor het milieu als we veel moeten inschepen. Hij pleit dan ook voor lokale productie. "We hebben nog nooit zoveel wild gegeten maar we zijn tegen de plezierjacht. Waar komt dat vlees dan in godsnaam vandaan? Nergens ter wereld worden zoveel dieren niet naar hun aard gehouden als in Nederland. Dat komt vooral door de export." Nederland exporteert in zijn optiek te veel, en dit gaat ten koste van onze biodiversiteit. "Op het moment dat wij met 17 miljoen mensen op een kluitje zoveel verdienen en vier keer per jaar vliegen zoveel willen hebben, hebben wij de kans op een korenwolf verspeeld."

Ter afsluiting vraagt Frans Post de gasten of we nu wel zo'n beetje klaar zijn in Midden-Brabant.
Petra Souwerbren antwoordt ontkennend. "De neergang van biodiversiteit is een beetje afgeremd maar er is nog geen stijgende lijn."
Arjan Postma roept op om te zorgen dat gebieden verbonden zijn, zodat alles door elkaar kan lopen. "Dan pas gaan er dingen gebeuren die je niet verwacht."
Jaap Dirkmaat zegt dat we gezegend zijn met natuurgebieden maar ook met zeer veel shit. Naar zijn mening is het enige middel tegen oprukkende shit de schoonheid. "Als je een parel durft te maken, durft niemand er meer een hand naar uit te steken."

 

 


Volgend artikel: Stadsbos 013

Discussie over biodiversiteit

Petra Souwerbren en Arjan Postma

Michel Jehae en Jaap Dirkmaat

Jaap Dirkmaat aan het woord

Jaap Dirkmaat, Petra Souwerbren en Arjan Postma

Discussie over biodiversiteit


Foto's: Wendy Presser en Bianca Vleugels

Verslag: Marcel de Laat