"We moeten meer kijken waar onze materialen vandaan komen"

Kamerlid Jessica van Eijs

Jessica van Eijs is niet het eerste Tweede Kamerlid dat te gast is in het Milieucafé. Liesbeth van Tongeren was al eerder te gast en hetzelfde geldt voor Remco Dijkstra, Emiel Roemer en (in 2014) Stientje van Veldhoven, de huidige minister van Wonen en Milieu. Jessica van Eijs maakt deel uit van de fractie van D66 en is afkomstig uit Eindhoven.

"Circulair bouwen is onderdeel van de grotere circulaire economie", legt Jessica uit. "Dit houdt in dat we meer moeten kijken waar gebruikte producten vandaan komen en waar ze, nadat we ze afdanken, naar toe gaan. Daarbij is het zaak zoveel mogelijk te proberen te recyclen. We kunnen niet eeuwig de natuur blijven leegplukken en alle delfstoffen opgraven. Terwijl we merken dat als we het dumpen, het milieu vervuilt."

Zijn die materialen dan zo'n milieuprobleem?
"Beton wordt enorm veel gebruikt. Naast water is beton het meest gebruikte product ter wereld. De cijfers van de impact variëren van 5 tot 10 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Puur als gevolg van cement- en betonproductie." Beton is daarmee een grotere vervuiler dan alles wat in de lucht aan vliegverkeer beweegt.

U richt zich in de Tweede Kamer op wonen en milieu. U bent bouwkundige. Is dat een logische combinatie?
"Ik denk het wel. Ik heb toch bepaalde inzichten die van pas komen. Daarbij heb ik vijf jaar voor woningcorporaties gewerkt en heb ik veel inspecties gedaan. Van iedereen in de Kamer denk ik dat ik de meeste sociale huurwoningen van binnen heb gezien. Dit levert een realistisch beeld op van de diversiteit van mensen die in sociale huurwoningen wonen."

Het kan slimmer
Bij energiezuinig wonen denken mensen vaak aan het moment dat ze als eerste bewoner de sleutel in het slot steken, en de verwarming en het licht aandoen. We moeten dat breder zien, aldus Van Eijs: "Voor die tijd is die woning natuurlijk gebouwd en daar zijn ook materialen voor gebruikt, daar is ook zwaar materieel voor in de weer geweest."

Bezien vanuit circulair bouwen, wat is dan het probleem bij slopen? Je kunt alles toch gewoon recyclen?
"Dat wordt wel geprobeerd, maar woningen zijn helemaal niet gebouwd om uit elkaar te halen! Dat merk je al als je gaat verbouwen. Dan moet je bijvoorbeeld eerst de achtergevel eruit slopen. Dit gaat niet heel makkelijk, het is niet iets wat je los klikt of -schroeft, het kost veel breekwerk. Daaruit kun je eigenlijk al afleiden dat het gebouwd is om eeuwig te blijven staan."

Dat zou dus anders moeten?
"Ja, want je wilt misschien je badkamer wel eens anders inrichten, bijvoorbeeld de wastafel aan de andere kant. Dan moet je van alles kapot maken, dit materiaal eindigt in een container en daarna plamuur je alles weer dicht. En over tien of twintig jaar begint het weer overnieuw. Dat kan beslist slimmer."

"Mensen vinden het nu ook heel normaal om na tien jaar een nieuwe keuken te nemen. Als je bedenkt dat het maar tien jaar mee hoeft, dan kun je echt nadenken over hoe je zaken anders kunt bevestigen."

Het Kamerlid beschouwt Ikea als een voorbeeld van hoe het ook kan. Ten eerste, als je iets bij de woongigant koopt, kun je het zelf in elkaar schroeven. Dit impliceert dat mensen het ook weer uit elkaar kunnen halen en meenemen naar het volgende huis. Met andere woorden, er gaat minder materiaal verloren. De truc is om meer gebruik te maken van droge verbindingen, zonder lijm of kit dus.

Verder produceert Ikea voor de massa. Er is goed nagedacht over hoe zaken het slimst in elkaar kunnen steken. "De bouw staat erom bekend dat er heel veel bouwfouten worden gemaakt; bijvoorbeeld kozijnen die in spiegelbeeld blijken besteld. Het kan echt slimmer door van tevoren beter na te denken, en meer gebruik te maken van herhaling en standaardonderdelen."

Beleid
De Rijksoverheid is bezig om circulair bouwen te stimuleren. Dit gebeurt onder meer door een standaard te ontwikkelen, de Milieu Prestatie Gebouwen (MPG). Deze moet uitdrukken in hoeverre een keuze meer of minder circulair is. "Bijvoorbeeld, als je iets uit elkaar kunt halen, dan wordt de score beter. Sommige houtconstructies zijn hernieuwbaar en die scoren ook beter. Dit geeft houvast aan de bouwwereld."

Zelf probeert de overheid ook het goede voorbeeld te geven. Circulair aanbesteden zien we steeds meer en volgens het Kamerlid is onlangs het eerste circulaire viaduct opgeleverd. Het is modulair opgebouwd, in blokjes, dus die zijn stapelbaar en kunnen ook gedemonteerd en hergebruikt worden, bijvoorbeeld als de onderliggende weg verbreed moet worden. "Het kost iets meer om de eerste keer zo te werken, maar op de lange termijn wordt het goedkoper omdat je materialen kunt hergebruiken en stortkosten bespaart."

Rob Keijzer is projectontwikkelaar duurzame gebouwen. Hij merkt in de praktijk dat circulair bouwen inderdaad duurder is dan traditioneel bouwen. "Het gebruik van beton en kalkzandsteen belast het milieu heel erg, maar het blijft veel goedkoper dan bouwen in hout. De CO2-heffing uit het klimaatakkoord kan helpen om dit verschil enigszins recht te zetten. Van de andere kant zou er een CO2-beloning voor hout kunnen komen, want in hout wordt CO2 langdurig opgeslagen."

Volgens Van Eijs zou het kunnen helpen, alleen houdt een CO2-heffing geen rekening met schaarse grondstoffen. "Wat mij betreft gaat circulair bouwen niet alleen over CO2, maar ook over de impact op milieu. Iets kan wel CO2-vriendelijk zijn, maar als het de natuur vernietigt of nutteloos afval oplevert, dan maken we weinig vordering."

Het Kamerlid voelt meer voor het strenger maken van de norm. "De normen in de MPG zijn nu zo dat iedereen het haalt. Als we die aanpassen, gaan mensen misschien beter nadenken om die nieuwe normen te halen."

Joris Verhoeven is architect van duurzame gebouwen. Hij onderschrijft dat het zogeheten bio-based bouwen een stuk duurder is dan traditioneel bouwen. En hij zou daar graag wat meer politieke sturing op zien.

Van Eijs noemt dit lastig. "Er is niet alleen goed en slecht, er is juist heel veel daartussen. De BTW inzetten als middel lijkt me bijvoorbeeld niet handig. De Belastingdienst heeft nu al grote problemen met de uitvoering van haar werk. Wat mij betreft zou ik het liever op een andere manier proberen."

Rolf Gerritsen is projectleider Circulair Bouwen voor de Provincie. Hij vraagt zich af hoe flexibel het MPG-instrument is. Kan die norm niet flexibeler worden gemaakt?

Jessica van Eijs zou de MPG ook nog niet perfect noemen maar hij is wel door de branche zelf bedacht. "Iets anders is er nog niet, het is het beste instrument wat nu voorhanden is. Maar inderdaad zijn er nog heel veel verbeterslagen te maken."

Tilburg
"Het komt erop aan om circulair bouwen breder ingang te doen vinden. Dan wordt het ook meer serieus genomen, en dan komen die verbeteringen waarschijnlijk vanzelf. Voor nu blijft het vooral zaak om de norm aan te scherpen. Ik weet dat een aantal bedrijven heel goed bezig is, maar veel meer bedrijven zouden hierover na moeten denken."

Wethouder Berend de Vries mag zich wethouder circulaire bouw noemen. Ook hij vindt dat het erg traag gaat: Wanneer gaan we nou echt de breedte in?
Van Eijs zegt dat ze de minister redelijk op de nek zit. Maar blijkbaar is er nog onvoldoende kritische massa voor een versnelling. Hoe oordeelt het Kamerlid tot besluit over de Tilburgse resultaten? De stad krijgt een circulair stadhuis, de Spoorzone wordt proeftuin voor circulair bouwen, en coalitieakkoord formuleert circulaire ambities.

Jessica van Eijs toont zich positief: "Het is goed dat dit soort zaken überhaupt wordt opgepakt want het is nog steeds meer uitzondering dan regel. Met het stadskantoor geeft de gemeente het goede voorbeeld en ik begrijp dat men ook bezig is met de woningcorporaties. Uiteindelijk gaat het erom hoe opdrachtgevers zich opstellen. Als die geduld heeft en bereid is om nog een keer uit te zoeken hoe het beter kan, dan is dat prima. Kort en snel en makkelijk werkt niet."

Volgend artikel: Pret met PET