Bleker wordt bleker

Henk Bleker, wie kent hem niet? Staatssecretaris Bleker wil de natuur een kopje kleiner te maken. Draconische bezuinigingen, dat is nog te snappen. Erger is dat hij de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) om zeep wil helpen. Dat doet boer Bleker om de Nederlandse boeren te plezieren. Wat is er aan de hand?

Dertig jaar geleden bleek dat steeds meer planten en dieren uitstierven in Nederland. Om dat te stoppen is de Ecologische Hoofdstructuur bedacht. De natuurgebieden moesten robuuster worden en met elkaar verbonden. Wat betekende dat voor Brabant? In 1990 hadden we 130.00 hectare natuur. In 2018 moest daar 20.000 hectare bij zijn gekomen. In de Utrecht en de Kampina lagen nog landbouwgronden of zompige bietenakkers langs de rand; die worden gekocht. Van noord naar zuid lopen beken als de Beerze en de Reusel. Die verbinden natuurgebieden. Ook deze beekdalen worden gekocht en ingericht. Dat doe je voor bijvoorbeeld de das, het heideblauwtje, de rietorchis, de boomkikker en de roodborsttapuit. Maar ook voor nieuwe soorten als het wilde zwijn en het edelhert.

In Brabant is nu al 11.000 hectare van de 20.000 gekocht. Er komt nog 2000 hectare bij vanwege Europese verplichtingen. De laatste 7000 hectare gaan echter niet meer door. Dat is een gebied van twee maal de Loonse en Drunense Duinen. Bleker stopt er gewoonweg mee; hij weigert om het anders te doen.

Het Milieucafé spreekt hierover met bioloog Frans Vera. Hij is de bedenker van de Ecologische Hoofdstructuur in Nederland. Vera zegt desgevraagd dat natuur voor hem datgene is dat niet door de mens is beïnvloed. In Nederland hebben we dergelijke natuur niet meer. Met de EHS wilden we alle losse stukken natuur weer bij elkaar brengen in één netwerk. In dat opzicht was de EHS geen doel op zich maar een middel. "De oorzaak van het probleem is de ingebruikneming van de natuur, omdat de mens daarbij doorgaans maar in een paar soorten geïnteresseerd is. De overige soorten zijn daarbij voor ons oninteressant of zelfs een plaag."

"De EHS is een netwerk, wat het des te vreemder maakt dat Bleker nu zegt dat we geen verbindingen meer aanleggen." Volgens Frans Vera is het belangrijk om natuur gescheiden te houden van landbouw en bosbouw; deze kunnen niet samengaan zonder dat de natuur er onder lijdt. Vera krijgt de lachers op zijn hand als hij ter illustratie zegt: "Je kunt een aap en een leeuw wel in één kooi hebben maar dat kost verschrikkelijk veel apen."

Een ander probleem is volgens Vera dat we het cultuurlandschap hebben geherdefinieerd tot 'natuur'. "Cultuurlandschap is door boeren zo gemaakt. Ten onrechte zien wij landbouw als de drager van de natuur." Hij vindt het vreemd dat de verbindingen tussen natuurgebieden door boeren zouden moeten worden beheerd. Hij noemt dit het 'syndroom van de verschoven ijkpunten', waardoor we collectief cultuurlandschap als natuur zijn gaan zien. "Als we een Afrikaan op ons cultuurlandschap zouden wijzen met de boodschap dat dát onze natuur is, zou hij denken dat we gek zijn." Presentator Frans Post merkt op dat hij dat laatste niet zal ontkennen, waarop André Kuipers via Twitter inbreekt om te zeggen dat hij vanuit de ruimte geen verbindingszones ziet.

Gevraagd naar de schade van Blekers plannen zegt Vera dat deze moeilijk onder woorden is te brengen omdat we niet zien voorbij de horizon van het vertrouwde. We weten niet wat er in Brabant kán komen. "Als je de stukken bij elkaar legt, krijgt het geheel andere eigenschappen dan de afzonderlijke stukjes. Doordat wij elke keer landschappen naar voren brengen die door menselijke inspanningen zijn gemaakt, wordt échte natuur haast onbetaalbaar."

Met vereende krachten
Tevens te gast is Jan Baan, de directeur van Brabants Landschap. Hij weigert zich er vooralsnog bij neer te leggen dat de schade van Blekers plannen er werkelijk komt. Baan verwacht dat Bleker bleker zal worden en uiteindelijk wordt vergeten. "Vanaf 1975 zijn we nu bezig met de EHS en het is naar mijn oordeel een ijzersterk concept om in een land als Nederland toch een netwerk van natuur te krijgen. Bleker wil nu alleen doen wat van Europa moet: enkel en alleen Natura 2000-gebieden beschermen dus. De hele kern van het Groene Woud heeft toevallig geen Natura 2000-status. Met vereende krachten (inclusief de waterschappen) willen wij dat het toch gerealiseerd wordt." Baan heeft geprobeerd, via de CDA-top en de ZLTO, Bleker zelf te spreken maar dat is niet gelukt. "Nu de pap in Den Haag is gestort, moeten wij het als Brabant op onze eigen manier doen. "

Vera merkt op dat natuurbeschermers slechte pokeraars zijn. "We zouden de Europese regels beter moeten kennen." Hij noemt het voorbeeld van het Biodiversiteitsverdrag, dat in de preambule de bescherming van soorten verplicht stelt. "We hebben het voor een deel aan onszelf te wijten dat we boeren de ruimte geven."

Jan Baan is het hier niet mee eens. "De natuur heeft verschillende natuurlijkheidsgraden. Die van de Oostvaardersplassen is bijvoorbeeld vrij hoog, maar ik word persoonlijk ook warm van cultuurlandschap." Hij vindt dat functiecombinaties van gebieden moeten worden gemaakt, anders verlies je het pleit.

Vera stelt hier tegenover dat er bijna alleen nog maar cultuurlandschap over is. Hij vertelt dat zijn voorstel was om de uiterwaarden terug te geven aan de natuur, maar toen bleken ineens allerlei functiecombinaties mogelijk te zijn, waaronder kleiwinning. De Oostvaardersplassen zijn wat hem betreft een uitzondering. "De grootste blokkade is de dominantie van cultuurlandschappen; het is een heuse 'bias' ten gunste van het cultuurlandschap."

Baan vindt toch dat het cultuurlandschap een eigen waarde heeft. "Je moet mensen uitleggen wat de natuur betekent; dit begint bij de eigen tuin."

Het is duidelijk dat er tussen de beide gasten een 'clash' van waardenstelsels is. Presentator Frans Post merkt op dat we Bleker maar moeten uitzitten en overleven.

Baan zegt dat hij het hele proces heeft meegemaakt en dat de boeren ook achter de EHS staan en zich hier aan houden. "Bleker kwam met zijn model, maar wij zijn daar in Brabant reeds voorbij gegroeid." Vera beaamt dat agrariërs duidelijkheid willen. Bleker holt de bestaande consensus uit. "Dit beleid heeft het karakter van een afrekening met de natuur."

De vraag is dan wat het nieuwe beleid zou kunnen zijn. Vera's voorkeur gaat uit naar grote gebieden die aan elkaar zijn gelinkt. "De gewone mensen zijn niet geïnteresseerd in al die polders maar in de grote dieren en aantrekkelijke landschappen. Mensen willen dingen kunnen beleven en zich in paradijzen wanen, zoals de natuur er vóór 1850 uitzag." Vanuit het publiek komen er hierop de nodige reacties. Tevreden stelt Vera vast dat hij de discussie heeft losgemaakt; daar kwam hij tenslotte voor. Hij benadrukt dat het hem gaat om belevingen, mensen die de hond aanlijnen omdat er ineens een grote hengst aankomt. De burger mag best een keer bang worden. "Van cultuurlandschappen wordt niemand warm of koud."

Baan spreekt dit tegen en zegt dat mensen ervan genieten om bijvoorbeeld te fietsen in een cultuurlandschap. Hij vindt dat je niet arrogant moet zijn in je natuurbeleving. Vera meent dat veel mensen niet beter weten. Hij wijst op de uitspraak van Bleker dat 'natuur dynamischer moet'; hier zouden we hem bij wijze van spreken aan 'op moeten hangen'. Hij benadrukt voor de zekerheid dat hij dit ophangen figuurlijk bedoelt.

Volgend artikel: Roel Lauwerier: een nieuwe Winsemius?