2016

Een heel groene abt

Dom Bernardus van Koningshoeven

De eerste gast hadden we al lang tegoed want in november moest hij onverwacht afzeggen. Abt Dom Bernardus van Koningshoeven komt alsnog langs om twee dingen te verhelderen. De encycliek Laudato Si' van paus Franciscus, die zich ontpopt als een verrassend groene kerkleider. En de duurzaamheidsambities die Abdij Koningshoeven al veel langer blijkt te koesteren. Het klooster in Moergestel mag met recht een topper in lokale duurzaamheid heten.

Naast het La Trappe trappistenbier is de abdij bekend van de biologische abdijkaas. Recent kwam daar het biologische bier Puur bij. Maar men beschikt ook over de meest innovatieve waterzuivering van Nederland. En de abdij ligt vol met zonnepanelen. Al met al was het dus niet zo vreemd dat men in 2010 van de gemeente de tweejaarlijkse MVO-prijs kreeg voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

Wat is de drijfveer voor de monniken om zo groen te werken? Bernardus vertelt dat ze trots zijn op de plek die ze bewonen. Het waarderen van mens en natuur zit al heel lang in de aard van de kloosterorde. Men heet het overgekregen van vorige generaties, en men wil het ook goed doorgeven. En dit gebeurt doordat de leden van de kloosterorde sober en eenvoudig leven, met aandacht voor elkaar en voor het milieu.

Leven andere ordes ook zo? Bernardus weet dat andere kloosters evenmin hebben stilgezeten maar die werken niet zo in de publieke aandacht. Koningshoeven valt gemakkelijker op. Met katholicisme heeft het niet veel te maken, aldus de abt: "Katholieken zijn vandaag de dag meer bezig met zichzelf vergeten vaak de omgeving. Maar organisaties als Groene Kerken zijn wel degelijk bezig, met name in de protestantse Bible Belt."

Encycliek
Michel Jehae vraagt wat de kern is van de pauselijke brief Laudato Si'. Dom Bernardus aarzelt geen moment: "De paus wijst erop dat het milieu ons gemeenschappelijk huis is. En hij trekt dat door naar ons aller verantwoordelijkheid. Dit uitgangspunt gaat verder dan de oude overheidsslogan 'Een beter milieu begint bij jezelf'. Want een mens kan het juist niet alleen: als we niet bij elkaar gaan zitten, komt er niets van terecht."

Bernardus verzucht dat de paus "Godzijdank breekt met het concept van rentmeesterschap." Dit valt vaak op te tekenen in christelijke geschriften maar eigenlijk is het een heel egoïstisch uitgangpunt, vindt de abt: "De redenering is eigenlijk, als ik maar goed zorg voor mijn eigen leefomgeving, dan is dat goed voor mij. En dan wordt de welvaart het liefst doorgegeven binnen de eigen familie. Men kijkt met andere woorden niet over de muren heen. De paus daarentegen legt veel meer de nadruk op de sociale verantwoordelijkheid. De wijdverbreide armoede is een direct gevolg van de keuzes die wij hier maken."

De paus is de baas over 1,2 miljard katholieken. 1 op de 6 mensen op aarde staat onder zijn invloed. Gaan we iets merken van de nieuwe wind die vanuit het Vaticaan is gaan waaien? Bernardus waagt het te betwijfelen. "Hoe kerkelijker men is, hoe minder weerklank deze encycliek zal vinden. Er zijn er een hoop die vinden dat de paus zich moet beperken tot de godsdienst. Opmerkingen over het milieu vinden deze mensen te politiek. Niettemin hoop ik dat gewone katholieken hier een uitdaging in zien. Dan komt het gedachtengoed toch langzaam op de agenda van de parochiebesturen. En dan zullen lokale gemeenschappen ander omgaan met gebouwen, landerijen en producten. En de sociale betrokkenheid begint dan ook langzaam te groeien."

Windmolens
Tot hilariteit van de zaal wordt een gephotoshopte dia geprojecteerd van een duurzame abdij Koningshoven. Het dak ligt vol zonnepanelen en op de toren prijkt een gigantische windmolen. Moeten we dit zien als de richting waarin de trappisten zich ontwikkelen?
Bernardus kan er wel een beetje om lachen maar helaas had hij als voorloper veel te stellen met welstandscommissies. Want men bewoont wel een Rijksmonument. "Zelfs dubbele beglazing is een probleem als je glas-in-lood vensters hebt."

Een paar jaar geleden is men min of meer illegaal begonnen met het leggen van zonnepanelen. ("Want die zitten goed vast.") De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed was tegen het milieuvriendelijk maken van het monument. Niets mocht zichtbaar zijn, dubbel glas was een probleem. "Maar we hebben stug doorgezet en 12 jaar over de restauratie gedaan. Heel langzaam ging Rijksdienst erin mee. Welstand blijft nog steeds problemen geven, dan vinden ze weer iets niet mooi..."

Bernardus prijs wel de medewerking van de gemeente. De relatie met de politiek is prima. Alle bestuurders hebben altijd meegedacht om stappen te zetten die niet voor de hand lagen. Geen klachten dus over de Tilburgse politiek.

En heeft de paus nog een reactie gegeven op de abdij die zo vooroploopt? Dat niet, meldt Bernardus, maar daar doen ze het ook niet voor. "Sowieso lopen er geen rechtstreekse lijntjes. We doen de dingen die we doen omdat we er zelf in geloven."

Met het biologische La Trappe Puur bier achter de bar vraagt Michel of we ook nog een biologische variant tegemoet kunnen zien van de Dubbel en Tripel? Zover is het nog niet. Onvoldoende ingrediënten voldoen nog aan het biologisch keurmerk. "Puur is vanaf het begin opgezet met het oogmerk om de ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te maken. Daarom betrekken we de ingrediënten uit de directe omgeving. Hop en gerst kun je gemakkelijk regionaal betrekken maar voor dubbel en tripel is dat nog een brug te ver," besluit Dom Bernardus.
En na het applaus gaat hij snel weer op Koningshoeven aan. Want hij staat iedere dag om 04:00 uur op...

 


Volgend artikel: Schoon loont

Michel Jehae en abt Bernardus

Michel Jehae en abt Bernardus

Abt Bernardus

Abt Bernardus


Foto's: Wendy Presser

Verslag: Hans van den Berk