Van Fata Morgana naar Droomvlucht

Efteling wordt steeds groener

De Efteling kent iedereen en hetzelfde geldt voor Holle Bolle Gijs. Hij loste in 1959 het probleem van het zwerfafval al op voordat mensen het woord kenden. Maar duurzaamheid gaat over meer dan slim afval inzamelen en dat maakt nieuwsgierig naar wat het pretpark nog meer doet. Sinds een jaar is Wyke Smit manager duurzaamheid; voor die tijd heeft ze lang gelobbyd in Den Haag voor natuur- en milieuorganisaties. Ze werkte ook bij Natuurmonumenten, zag daar de advertentie en heeft gewoon gesolliciteerd in Kaatsheuvel. Wyke verhuisde er zelfs voor naar Tilburg.

Op de website van de Efteling vinden we een themapagina 'Duurzaam verwonderen'. De statuten van Stichting Natuurpark de Efteling uit 1952 melden als doelstelling: 'het ondersteunen dan wel realiseren van sociaal maatschappelijke projecten en projecten van algemeen belang, liggend op het terrein van natuurbehoud en beheer, cultuur en onderwijs'.

Wyke vertelt dat het natuurpark is ontstaan als sociale onderneming. Het werd opgericht om het leven van de arbeiders in de Langstraat te verlichten. Tegenwoordig worden uiteraard andere accenten gelegd. Met als belangrijke thema's de ecologische footprint, duurzaamheid en natuur. "Dat is ook logisch want de arbeiders hebben het nu beter dan 65 jaar geleden."

Holle Bolle Gijs wordt vaak genoemd en geroemd als creatief voorbeeld van hoe je zwerfafval kunt tegengaan. "Gijs bewijst dat belonen heus niet altijd in geld hoeft plaats te vinden; 'dankuwel' is al genoeg. Maar hij is weinig kieskeurig want hij eet alles door elkaar. Nu moet dat dus anders."

Achter de schermen blijkt het afval van de kantoren en werkplaatsen wel degelijk gescheiden te worden. "Lange tijd is er van uitgegaan dat dit voor het publiek niet hoefde. Tegenwoordig wordt daar anders over gedacht en dus zijn er nu verschillende soorten afvalbakken. Vreemd genoeg is het voor ons duurder om gescheiden in te zamelen! Gemeenten krijgen hiervoor subsidie en wij niet."

Duurzame energie
De Efteling gebruikt veel energie en men is nog ver weg van het doel van het Energieakkoord [14% duurzame energie in 2020, 16% in 2023, red]. Dankzij zonnepanelen en warmte-/ koudeopslag komt men komende februari uit op 5 procent. Dat is niet veel het een actieplan is in de maak. "We vinden het nog moeilijk om hier een richting in te vinden. De meeste kennis over duurzame energie heeft betrekking op de gebouwde omgeving."

Attracties langzamer laten draaien is in elk geval geen optie want de gastenbeleving komt altijd op de eerste plaats. Om dezelfde reden kun je geen energie terugwinnen uit afdalende karren, want dan gaan ze minder hard. Maar er is bijvoorbeeld wel ledverlichting aangelegd in het park. En op de Symbolica, de nieuwste attractie, liggen 800 zonnepanelen die mooi te zien zijn vanuit de Pagode (een bewuste keus). "Soms is het ook heel eenvoudig. Zo start tegenwoordig de Piranha een half uur later op omdat we de procedure hebben veranderd. Daar merkt niemand iets van… De medewerkers gaan nu eerst koffie drinken voordat ze de baan aanzetten."

Wyke wijst op een merkwaardige tegenstrijdigheid. Omdat de Efteling een grootverbruiker is van stroom, betaalt men een laag tarief. Het gevolg is dat energiebesparing minder snel loont; niet-verbruikte kilowatts leveren minder snel rendement op.

Uitbreiding
Op het doek verschijnen foto's uit de oude doos. In de jaren '90 verzette actiegroep GroenFront! zich tegen uitbreidingsplan Droomrijk: een groot bungalowpark ten zuiden van de Eftelingsestraat. Leden ketenden zich vast in de bomen. Ook de BMF en Natuurmonumenten verzetten zich tot aan de Raad van State tegen bebouwing pal op de Loonsche en Drunense Duinen en Huis ter Heide. De acties hadden succes want het project werd afgeblazen.

"Toen bedacht de Directie dat ze beter konden gaan praten met de tegenstanders," vertelt Wyke Smit. "Dat is gebeurd en het park is er mooier op geworden." [Bosrijk is kleinschaliger aangepakt en gefaseerd. Tegelijk heeft de Efteling natuur ontwikkeld en werd het oude Kraanventerrein, waar een optie lag om te bouwen, overgedragen aan Natuurmonumenten zodat het kon worden opgenomen in Huis ter Heide, red.]

Een ander voorbeeld is de golfbaan. Daarvoor is veel water nodig: zo'n 400.000 kubieke meter per jaar. De provincie weigerde toestemming voor een grondwateronttrekking en daarom realiseerde het pretpark een groot helofytenfilter waarmee water uit de rioolwaterzuivering wordt opgewerkt. Het filter voorziet volledig in de behoefte. De Efteling gaat er niet prat op maar het blijft een grote prestatie.

Mobiliteit
Grote winst zou te boeken zijn bij het transport van bezoekers. Meer dan 90 procent van hen komt immers met de auto naar Kaatsheuvel. 92 procent om precies te zijn. De auto's zijn weliswaar goed gevuld, met gemiddeld 3,8 persoon, een buggy en een koelbox. "Het zal niet makkelijk worden om daar verandering in te brengen," weet Wyke. Maar een beter openbaar vervoer zou mooi zijn, bijvoorbeeld vanuit Breda. Wat dat betreft is er wel wat beweging: alle bussen gaan voortaan stoppen op de Efteling zelf, en niet op de verder verwijderde halte om de hoek. En als er een directe buslijn uit Breda komt, is dat aantrekkelijk voor de bezoekers uit Antwerpen en Rotterdam.

Verder werkt men aan plannen om elektrische auto's te faciliteren. En wordt medewerking verleend aan een snelfietsroute vanuit Tilburg en Waalwijk. "We hebben gekeken naar het potentieel gebruik door ons eigen personeel. De route is aantrekkelijk voor 600 medewerkers uit Tilburg, 400 uit Loon op Zand en 200 uit Waalwijk."

De gedachten gaan natuurlijk al snel in de richting van light rail en een treinstation zou helemaal fantastisch zijn, fantaseert presentator Michel Jehae. Smit tempert de verwachtingen: "Vraag is of dit zou lonen. We hebben namelijk maar twee pieken in het verkeer, een ochtend- en een avondspits. Voor de rest is het eigenlijk best rustig en dat is niet aantrekkelijk voor een trein. Verder legt het Rijk niet veel nieuw spoor meer aan. Een business case kan zeker niet alleen voor de Efteling gemaakt worden. Light rail ziet er wat gunstiger uit maar we komen niet aan de benodigde aantallen potentiële gebruikers."

Tot besluit de vraag wat de bezoekers zelf eigenlijk vinden? "Ze blijken de Efteling te waarderen als duurzaam; het park is groen, het terrein is schoon en het personeel is aardig. Pas daarna worden de attracties gewaardeerd. Impliciet verwacht men dus dat we al deze dingen op orde hebben. En dat verwachten we ook van onszelf."

Er komen nog wat spontane suggesties uit de zaal. Zoals een Holle Bolle Gijs met 7 kleintjes. Een speciale carport waar je stekkerauto's kunt opladen, met zonnecellen op het dak. Watertappunten zouden handig zijn in de strijd tegen de kunststof flesjes. Het zijn zeker ideeën waar de Efteling naar gaat kijken. De conclusie van vanavond is dat duurzaamheid geen Fata Morgana is en meer dan een Droomvlucht.

Volgend artikel: Terugblik klimaatdebat