Ecofeminisme helpt klimaatbeleid
Pleidooi voor meer diversiteit in besturen
Emmy Boele en Marc Pruijn snijden een nieuw thema aan: Ecofeminisme. De meeste gasten zullen daar niet eerder van hebben gehoord. Maakt het iets uit of je man of vrouw bent, als het gaat over de beleving of de aanpak van milieuproblemen? Marc vraagt het aan de zaal.
Een eerste man (Matthijs) heeft eerlijk gezegd geen idee. Godelieve Engbersen weet zeker van wel: "Vrouwen voelen zich verantwoordelijk voor het nageslacht." Dat is in ieder geval een gespreksonderwerp.
Emmy vertelt dat afgelopen 21 juni er een bijeenkomst plaatsvond in de LocHal rond het thema Gender en Klimaat. Daarop werd duidelijk dat beide zaken meer met elkaar te maken hebben dan je op het eerste gezicht zou verwachten. Twee gasten betreden het podium: ecofilosoof Hannah van den Bosch en Laurens Kleijntjens, projectleider bij het Tilburgse emancipatiecentrum Feniks.
Hannah won in 2020 de Filosofie Scriptieprijs van Tilburg University. Haar masterscriptie ging over ecofeminisme en 'eco-grief' (eco-rouw op zijn Nederlands). Hannah vertelt dat ze in het kader van haar studie Filosofie al lezend kennismaakte met de begrippen eco-rouw en ecofeminisme en daardoor gegrepen werd. "Het raakte me erg en ik herkende het ook in gesprekken die ik voerde. Eco-rouw gaat over gevoelens van verdriet, angst en wanhoop, of zelfs woede, in reactie op de klimaatcrisis. Veel mensen geven aan dergelijke gevoelens te hebben. Het is ook verklaarbaar want mensen gaan bijna door een rouwproces als ze zien dat dierbare plekken verloren gaan en diersoorten uitsterven. De toekomst voor komende generaties komt er somber uit te zien."
Stoere mannen
Laurens Kleijntjens was nauw betrokken bij de bijeenkomst in de LocHal en zet het klimaatprobleem af tegen de gebruikelijke mannelijkheidsnormen. "We kennen ze allemaal wel: een echte man moet sterk zijn en mag niet huilen. Problemen moet je vooral zelf oplossen. Over het algemeen kun je stellen dat mannen minder geneigd zijn om zich milieubewust te gedragen. Echte mannen drinken bier, grillen grote lappen vlees op de barbecue, en rijden in dikke auto's. De traditionele vrouwelijke waarden zijn eenvoudiger te rijmen met milieubewust gedrag. Ze vertalen dat ook in hun consumptie en kledingkeuzes."
Is er een noodzaak om de mondiale problemen meer te bekijken vanuit een feministische invalshoek? Daar is Laurens helder over: "Mensen moeten zich eerst bewust worden dat dergelijke gendernormen spelen. Daarnaast zie je dat veel mannelijke autoritaire leiders, het concept van klimaatverandering maar onzin vinden. Hiertegenover staan weer jonge vrouwelijke politieke leiders die ambitieuze klimaatprogramma's geformuleerd hebben, zie bijvoorbeeld Finland en Nieuw Zeeland. Voor de planeet zou het kortom beter zijn als vrouwelijke waardes meer gestimuleerd zouden worden in mannen."
Hannah van den Bosch vult hem aan: "Op dit moment doen we nog gewoon te weinig, we zien onvoldoende concrete actie. In de 'grassroots', dus dicht bij huis, zijn er wel vrouwen mee bezig. Aan de top van organisaties echter zit algemeen gesproken een bepaald type persoon, daar mag het nog wel wat inclusiever worden." Volgens Van den Bosch zou dit in ieder geval leiden tot een betere aanpak van het klimaatprobleem. "Emoties en gevoel zijn geen teken van zwakte, ze staan ook voor kracht. De klimaatcrisis is geen wetenschappelijk of technisch probleem maar een algemeen sociaal vraagstuk. We zijn allemaal mens en daarmee ook gevoelsmens. Als mensen zich realiseren dat ze verdriet of rouw voelen, vergroot dit ook de bereidheid om in actie te komen en maatregelen te treffen."
Witte mannen
Hebben de dame en de heer nog een advies voor de nieuwe minister van Klimaat en Energie? Hannah heeft het al gezegd: wees diverser aan de top, nodig meer vrouwen en vertegenwoordigers van minderheden uit. "Neem bijvoorbeeld de Inuit in Canada. Zij ondervinden de klimaatverandering aan den lijve. Sterker nog, deze mensen zijn hun identiteit aan het verliezen door het smeltend ijs. Dus hebben ze de kennis over wat er mis gaat en wat er nodig is."
Ook Laurens zou een meer inclusief beleid aanraden. "We zien dat in arme landen, vrouwen het meest getroffen worden. Ze eten het laatst en ook het minst. En bij natuurrampen zie je dat het aantal verkrachtingen ook toeneemt."
Als advocaat van de duivel wijst Emmy Boele op het gehoorde verwijt dat de jonge klimaatactiviste Greta Thunberg te emotioneel zou reageren. "Dit is dus precies het probleem," riposteert Hannah. "Zo wordt er dus gedacht, en dit bewijst dat gendernormen een grote rol spelen. Mensen gebruiken de termen 'labiel' of zelfs 'hysterisch' - maar vreemd genoeg hoor je dat nooit in relatie tot Donald Trump. Daar zit precies het punt! Emotionaliteit kan je juist veel brengen, en hoeft niet automatisch afgewezen te worden. Nauwkeuriger gezegd, rationaliteit is nodig voor analyse en beleid maar emotie is de andere kant van de menselijke munt."
Marc Pruijn signaleert dat de redactie van het Milieucafé voor een groot deel bestaat uit oudere witte mannen. Is men nog te redden? Geen vraag voor Hannah van den Bosch: "Natuurlijk! De schrijver Joris Luijendijk heeft met zijn theorie van de zeven vinkjes een sterk punt aangeroerd. Ecofeminisme gaat niet over zaken die niet meer mogen; we zeggen alleen dat overheden en bestuurders een inclusiever beleid moeten voeren. Kies niet automatisch mensen die op je lijken. Zoek gerichter naar kandidaten die minder voor de hand liggen."
Een goed advies waar het Milieucafé zeker meer mee gaat doen.
Volgend artikel: Burgerberaad
Ecofeminisme? Nooit over nagedacht
Hannah van den Bosch
Laurens Kleijntjens
Verslag: Hans van den Berk
Foto's: Wendy Presser