Eerste helft: Klimaat en energie

Inleider Aart de Zeeuw houdt een betoog waarbij hij zich afvraagt waarom de urgentie van het klimaatprobleem zo lastig doordringt. Steken mensen de kop in het zand? De eenvoudigste verklaring is vermoedelijk dat mensen verslaafd zijn aan hun huidige manier van leven. Dat vindt hij een verkeerde houding want als alle landen naar elkaar blijven kijken en afwachten, wordt het welvaartsverlies veel groter. Het antwoord op het klimaatprobleem is internationaal samenwerken. Wat dat betreft is het Akkoord van Parijs, waarbij de mondiale temperatuurstijging moet worden beperkt tot maximaal 2 graden, bemoedigend. "Maar in Parijs heeft Nederland ook beloftes gedaan en de vraag is of Nederland die gaat halen." Volgens analyses van het Planbureau voor de Leefomgeving zijn er maar enkele partijen die in deze ambitie kunnen slagen. Met een coalitieakkoord vol met compromissen wordt de kans dus groot dat het niet gaat lukken.

De Zeeuw wijst op een belangrijk punt: het emissierechtensysteem voor CO2. Binnen een plafond kunnen rechten verhandeld worden. Het vervelende is dat de prijzen voor emissierechten uitermate laag zijn. Er zijn gewoon te veel rechten uitgezet, dus zou je het plafond moeten verlagen. Maar de VVD ziet daar geen brood in: als Nederland zijn eigen uitstoot sterk zou beperken, gaan andere landen het gat gewoon opvullen. D66 wil rechten opkopen. En GroenLinks wil duidelijk het meeste investeren in vergroening. Onduidelijk is echter hoe dit wordt opgelost in Europa.

Duidelijk is dat veel partijen er nog niet uit zijn. De Zeeuw ziet te weinig gebeuren. Misschien moeten we het klimaatbeleid wel overdragen aan een onafhankelijke instelling – een met zware bevoegdheden die werkt op de lange termijn. Naar analogie van de Nederlandse Deltacommissaris voor de waterveiligheid. Of onze pensioenfondsen.

Het betoog mondt uit in een

Stelling:

"Er is een apart ministerie nodig voor de beveiliging van Nederland tegen klimaatverandering"
CDA en VVD zijn het hiermee oneens. De overige partijen wel. Enkele citaten:

Remco Dijkstra: "Ik snap de analogie maar dit gaat veel verder. Uitstoot, emissiehandel, landbouw, vervoer, economie. Het is too much, en daarom gaat dit de oplossing niet zijn."

Stientje van Veldhoven: "Er is een minister van klimaat nodig. Als je niet dat ene zwaartepunt hebt, gebeurt er veel te weinig."

Femke Merel Arissen: "De PvdD wil het ministerie van IenM omvormen tot een ministerie van Duurzaamheid. Dit kan beleidsvoorstellen toetsen, net als nu het ministerie voor Financiën." Hier ontstaat discussie over: Dijkstra vindt het een Haagse oplossing en voor Suzanne Kröger is dit nu weer het bewijs dat de VVD de klimaatdoelen niet zal gaan halen. Maar voor Dijkstra werkt een top-down benadering niet. Je moet mensen meenemen in de ontwikkeling. Van Veldhoven wijst er fijntjes op dat een passage uit het VVD-programma is geschrapt door een klimaatontkenner.

Stelling 2:

"Overheidsinvesteringen in de transitie naar elektrisch rijden zijn weggegooid geld"
De politiek geeft forse subsidies, zorgt voor gratis laadpalen en ruimhartige belastingaftrek. Maar e-auto's lossen het klimaatprobleem niet op. De omschakeling is ook te duur en gaat te traag. Voor die miljarden kun je betere klimaatmaatregelen nemen met meer rendement.

De enige die het hiermee eens blijkt is Remco Dijkstra. Hij is weliswaar een autoliefhebber en is enthousiast over de Tesla. "De subsidies waren ook een groot succes, echter als je kijkt naar het resultaat is er 916 auto per euro uitgekeerd voor een werkelijk minimaal CO2-effect. Daarnaast zijn subsidies niet meer nodig want alle fabrikanten zijn nu bezig met elektrisch rijden." - Maar dat is precies zoals transities werken, reageert Suzanne Kröger. De overheid geeft een zetje bij de start, en als de kosten afnemen wordt het normaal. Daar zij we nog lang niet aangeland.

Voor Stientje van Veldhoven zijn we ook nog lang niet klaar. Er is nog veel nodig in aan infrastructuur zoals laadpalen en tankstations voor waterstof. En er moet ook nog iets gebeuren aan de parkeertarieven voor e-auto's. "Samen met de PvdA heeft D66 daarvoor een initiatiefwet in voorbereiding." Attje Kuiken signaleert dat de fiscale voordelen van elektrisch rijden nog vooral naar ondernemers gaan. De PvdA wil dat particulieren er meer van profiteren.

Remco Dijkstra blijft erbij dat feitelijk 4 a 5 miljard euro is weggegooid. De overheid hoort technologieneutraal te zijn.

Stelling 3:

"Sluiten van moderne kolencentrales is zonde van geld"
Agnes Mulder vraagt zich direct af hoeveel geld dit zou gaan kosten. Op termijn zullen de kolencentrales wel dicht gaan maar de nieuwste zijn pas in 2015 opgestart. En ze zijn relatief schoon. Het CDA zou graag zien dat ze tussen 2030 en 2035 dicht gaan. Niet met een verbod, maar via emissierechten of heffingen.

Attje Kuiken is voor sluiting. "Vandaag lukt het niet maar wel zo snel mogelijk." De ontwikkelingen van windenergie op zee gaan snel. De nettoprijs ligt nu lager dan van kolenenergie, dat konden we ons vroeger toch niet niet voorstellen. Nederland kan hierin samen optrekken met België en Denemarken. Inmiddels gaan 5 centrales worden gesloten en de volgende kunnen ook wel eerder dicht.

Eric Smaling wijst erop dat die nieuwe centrales nooit gebouwd hadden mogen worden. De toenmalige minister Brinkhorst is gezwicht voor de lobby. In geval van de Amercentrale ligt het wel ingewikkeld want die levert stadswarmte voor woonwijken in Tilburg en Breda. Voor de SP moeten de kolencentrales uiterlijk 2028 dicht.

Volgens Agens Mulder zitten de partijen hierin best dicht bij elkaar. Windmolens is ook niet de oplossing want de sociale weerstand in bijvoorbeeld Drenthe is best een probleem. Er komt een grote rekening aan voor de energietransitie en die moeten we eerlijk verdelen.

Twee deelnemers zetten een joker in. Remco Dijkstra wijst erop dat er al veel is gebeurd; 5 van de 10 kolencentrales gaan inderdaad dicht. Je moet dit niet opleggen van overheidswege, via beprijzing regelt het zichzelf. Stientje van Veldhoven heeft zelf de motie ingediend om de kolencentrales te sluiten – met compensatie voor de mensen die er werken. "Het probleem van de stadswarmte kunnen we oplossen. Erger is dat we nu 4 miljard aan eurobriefjes verbranden in kolencentrales, in de vorm van bijstook van biomassa. Daar moeten we mee stoppen, het lost helemaal niets op."

Eric Smaling deelt met het CDA de zorg voor de mensen die hun werk hebben in de centrales. De SP is geen voorstander van een monomane oplossing zoals GroenLinks.

Stelling 4:

"Hang aan elke kilo restafval een stevig prijskaartje door de belasting op verbranden te verhogen"
De gedachte is dat in een circulaire economie, afval wordt voorkomen en grondstoffen eindeloos kunnen worden hergebruikt. Afval weggooien en verbranden is echt een grote verspilling van energie en CO2. De oplossing is om er een adequaat prijskaartje aan te hangen.

Eric Smaling verklaart zich voorstander van de circulaire economie maar we moeten niet alle huishoudens op kosten gaan jagen. Niet iedereen kan ook afval scheiden.

Agnes Mulder denkt er anders over. "Op deze manier leg je de rekening direct bij huishoudens. De uitdaging is om te gaan innoveren, huishoudens hebben het al moeilijk genoeg." Er zijn voorbeelden van ondernemingen zoals Auping de goed bezig zijn. Het CDA wil een investeringsfonds voor circulaire innovatie.

Attje Kuiken verklaart zich voorstander. "Ik heb thuis inmiddels vier of vijf bakken staan. Als particulieren kunnen scheiden, kunnen bedrijven het ook! Er mag ook best een prijskaartje aan hangen." Een investeringsfonds van 10 miljard is er al om bedrijven de weg te wijzen.

De verbrandingsbelasting spreekt Eric Smaling aan maar hij wil het breder zien. "Er zijn goede en groene belastingen nodig. Energiebelasting wordt nu voor het leeuwendeel betaald door burgers. Grote bedrijven betalen ook nog eens minder dan het MKB. En rijke huishoudens kunnen beter bij subsidies dan arme. Hier valt nog veel in te verbeteren."

Volgend artikel: Tweede helft: natuur

Aart de Zeeuw