2022

Fietsers en voetgangers

Het zit nog niet tussen de oren

Lange tijd was Tilburg de fietshoofdstad van Nederland. De TOF-route trok internationaal bekijks. Helaas staat de stad al jaren niet meer in de mondiale top 100. Een gevolg van jarenlang voorrang geven aan de auto, en telkens een stukje afknabbelen van een succesvolle route.

De aanleg van nieuwe riolen en glasvezel gaf het laatste zetje: iedere Tilburger kent absurde voorbeelden van onhandige of ronduit onveilige tijdelijke situaties voor voetgangers en fietsers. Zie bijvoorbeeld het geklungel bij de bouwplaats voor de Bankier aan de Spoorlaan. Of bij het viaduct bij de grote Albert Heijn.

Spoorlaan spoort niet..

Wethouder Mario Jacobs formuleerde in 2019 de ambitie om Tilburg in 2022 weer terug te brengen naar de top 10. Laten we zeggen dat dit niet helemaal gelukt is. Wat is er aan de hand? En vooral: hoe krijgen we Tilburg weer op het juiste spoor? Daarvoor zijn uitgenodigd de bekende verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen. En voorzitter Rob van Mierlo van het Fietsforum Tilburg.

Tijdgeest
Gerard Tertoolen ziet veel overheden worstelen met verkeersbeleid. Tegelijk is hij optimistisch gestemd omdat er wel iets is veranderd in de mindset. "Je hebt de tijd nu wel mee! De auto is niet meer zo dominant in het denken als hij jaren en jaren is geweest. Klimaatbeleid staat hoog op de agenda. Overdag rijden we 100 op de snelweg, en 30 in de stad wordt de nieuwe norm. Sinds de coronapandemie krijgen gezondheid en beweging ook meer aandacht. Kortom: veel factoren werken tegenwoordig mee met het langzaam verkeer."

Tertoolen is glashelder over wat er nodig is in het gemeentebestuur. "Heel belangrijk is dat je als bestuurder keuzes durft te maken, mensen moeten lef tonen. In mijn praktijk kom ik voortdurend tegenstrijdige wensen tegen en allerlei politieke mitsen en maren. Bijvoorbeeld: we geven alle ruimte aan de fiets maar er mag geen parkeerplaats af. En de auto moet wel overal kunnen blijven komen!"

"Als wethouder moet je een helder beeld hebben wat je wilt bereiken. Vervolgens dien je dat heel duidelijk maken, en het beleid moet ook letterlijk zichtbaar zijn. Utrecht bijvoorbeeld is fietsstad van de wereld geworden, in die stad is de fiets er enorm op vooruitgegaan. En dat is dus te zien. Overal worden fietsstraten aangelegd, maar pas op: dit is geen tovermiddel. Zo heeft dit geen nut als er sprake is van doorgaand verkeer. ('Trouwlaan' mompelt de zaal). De bestaande structuur kun je niet in één keer aanpassen, je krijgt een stad niet in paar jaar om."

Tertoolen amuseert zich ook geregeld over het doe-het-zelven bij afdelingen Openbare Werken. "Dan zie je goedbedoelde borden die slecht ontworpen zijn. Zoals een bord waarmee de fietser voorop wordt gesteld [niet uit Tilburg, red]. Helaas is de brede auto erachter rood van kleur en dat duidt op GEVAAR."

Pleit Tertoolen ervoor om de auto uit de stad te weren? Dat is te simpel gedacht en daar krijg je ook maar moeilijk draagvlak voor. "Het luxe eigen bezit, en de beleefde onafhankelijkheid zijn voor een automobilist enorm belangrijke factoren. Waar ik voor pleit is dat automobilisten duidelijkheid moeten krijgen. Het verkeer moet op een logische manier aansluiten op de structuur van de stad. In de buitenwijken is meer ruimte, in de binnenstad is het compact. Dus is het logisch dat de auto niet thuishoort in de binnenstad. MAAR: tegelijk liggen wel overal in het centrum parkeergarages! In zo'n situatie is het duidelijk dat je er met verleiden alleen, niet komt. De gemeente moet daarnaast ook een beetje pesten. Zie de hoogte van de Amsterdamse parkeertarieven. Of de diverse verkeerscirculatieplannen."

"Als de bedoeling en de structuur helder zijn, ontstaan aan de randen nieuwe stadspoorten en transferia. Dan begrijpt iedereen: tot daar is de auto welkom, en daarbinnen niet meer. In Den Bosch zijn de transferia goed gelukt. Maar men moet dan ook echt durven differentiëren in parkeertarieven. En nogmaals: laat het zien! Het moet duidelijk zijn dat fietsers en voetgangers nummer 1 zijn."

Op het scherm draait een kort filmpje met reacties van winkelend Tilburgs publiek. Er blijkt verrassend veel draagvlak te zijn voor een autoluwe binnenstad; we zien brede steun en mensen spreken zich genuanceerd uit. Presentator Marc Pruijn meldt dat er die dag niemand te vinden was met een ander standpunt.

Acties
De beruchte bocht in de Nieuwlandstraat waar het boetes regende voor automobilisten die toch even doorreden, komt aan bod. Gerard kent de situatie niet goed maar in het algemeen zijn boetes niet bevorderlijk voor het draagvlak. "De Utrechtse milieuzone was in het begin ook een cashcow en de bonnen zorgden voor veel weerstand."

Hoe zit het met de weerstand bij ondernemers? Geen probleem, oordeelt Tertoolen. "Een autoluwe straat kost ze geen omzet. Er zijn al veel zones aangelegd, en de uitkomst is dat ondernemers er blij mee zijn – mits zaken goed zijn geregeld. Zo moet je wel zorgen dat mensen bij de juiste zaak kunnen komen, bijvoorbeeld een witgoedwinkel. Maar over het algemeen is de stad gewoon mooier en leuker als het niet overal vol met blik staat."

We zijn benieuwd naar de opvattingen van het Fietsforum en daarvoor komt voorzitter Rob van Mierlo op het podium. Men adviseert de gemeente "gevraagd en ongevraagd over de kwaliteit van het fietsen in Tilburg". Daartoe overlegt men een aantal malen per jaar met ambtenaren en met de wethouder. Met wisselend succes, zullen we maar zeggen.

Rob van Mierlo analyseert dat veel problemen te maken hebben met de 'software': "Er wordt inderdaad niet gedacht vanuit de gebruikers zelf." Hij weet dat er nu, sinds de laatste hickups rond werkzaamheden, veel serieuzer naar fietsers en voetgangers gekeken wordt. "Al zie je nog steeds absurde voorbeelden, zoals drie keer moeten oversteken als je als fietser van de Spoorlaan naar het NS-plein wilt."

Het wensenlijstje van het Fietsforum is overzichtelijk.

  • De voorrangssituaties op Tilburgse rotondes moeten in vier jaar tijd worden aangepast.
  • Snelheidsverschillen tussen fietsers en auto's moeten worden beperkt; dit vraagt om een maximumsnelheid van 30 km/uur binnen de ringbanen.
  • En het al genoemde uitgangspunt: denk vanuit de fietser bij werkzaamheden.

Gerard Tertoolen sluit zich hierbij aan. Bekijk de stad door de ogen van de fietser en de voetganger. Richt de stad anders in. En wees duidelijk in wat je laat zien op straat. Maar ook: zet de automobilist niet in het verdomhoekje.

Het onderwerp sluit af met een groot aantal suggesties vanuit de zaal via de mentimeter. Terugkerende elementen daarin zijn de Spoorlaan, de Bredaseweg, Korvelseweg en het Pieter Vreedeplein. Verder wordt er te hard gereden op de Schouwburgring, de Hoefstraat en de Koningshoeven. Een originele opmerking: "Bij verbouwingen niet fietsers omleiden, maar auto's!"

Meer dan voldoende bouwstenen voor een nieuw Akkoord van Paradox, in ieder geval.

Volgend artikel: Klimaatactie

In gesprek met verkeerspsycholoog..

Gerard Tertoolen..

Tertoolen en Van Mierlo..

Rob van Mierlo

 

Verslag: Hans van den Berk

Foto's: Wendy Presser