Fietsstad Mechelen

Inspirerend voorbeeld voor Tilburg

"Mechelen moet de fietsstad van Vlaanderen worden", laat schepen voor mobiliteit Vicky Vanmarcke zich ontvallen. Sinds een half jaar zijn alle 179 straten van de Mechelse binnenstad, binnen de vest, veranderd in fietszone. "Natuurlijk zijn auto's nog welkom in de binnenstad, maar de auto is er niet langer koning. Dat is de fiets."

"Wij hebben de ambitie om met Mechelen de fietsstad van Vlaanderen te worden." Hiertoe is niet zomaar met een natte vinger besloten, meldt de wethouder. "We hebben op basis van heel wat cijfers gemerkt dat er veel potentieel zit in Mechelen en rondom. We zagen bijvoorbeeld dat 50 procent van de afstanden die Mechelaars afleggen, zeer kort zijn. Afstanden die eigenlijk perfect met de fiets kunnen."

"Verder zagen we de laatste vijf jaar een stijging van 23 procent meer fietsers voor vrijetijdsbesteding. De bouw van onze 'Fietsostrada F1' (snelfietsroute) richting Antwerpen leverde ook een stijging van 30 procent fietsers op in de provincie Antwerpen."

"Op basis van die cijfers, en ook op die van twee fietsentellers aan de ingangspoorten van onze stad, die 1 miljoen fietsers telden op 8 maanden tijd, merken we dat we gewoon een heel groot potentieel hebben van fietsers. Dit blijkt ook uit het feit dat we op één jaar tijd met onze deelfietsen een stijging van 14.000 ritten per jaar hebben."

"Uit het succes van de Fietsostrada blijkt dat als je investeert in degelijke fietsverbindingen, in een aangename snelle route, dat fietsers dan ook meer geneigd zijn de fiets te nemen, ook al is het een langere afstand. Dit alles heeft ons gemotiveerd van deze bestuursperiode van mobiliteit een speerpunt te maken. We hebben 20 miljoen budget voor mobiliteit; 16 miljoen daarvan gaat puur en alleen naar fietsinfrastructuur."

Hoe hebben jullie het aangepakt?
"Er was ons één stad voor, Kortrijk, en daar zijn we gaan kijken. Onze stad is qua typografie heel erg geschikt, met de vest rond de binnenstad. [Te vergelijken met de Tilburgse binnenstad binnen de cityring, maar een beduidend grotere zone, red.] Visueel is het centrum makkelijk af te sluiten. Zodra je de vest oversteekt, bevind je je in een fietszone. Bij de grotere toegangspoorten bij de binnenstad hebben we grote borden geplaatst met de mededeling dat je de fietszone in rijdt, bij de kleinere poorten staan ook duidelijke aanduidingen."

In die fietsstraten mag je niet inhalen, als je geen fietser bent…
"Klopt, alle gemotoriseerde voertuigen mogen niet inhalen. Voor de rest gelden natuurlijk de gebruikelijke regels, ook voor fietsers, zoals rechts heeft voorrang."

"Auto's mogen natuurlijk nog wel gewoon de stad in. Daar is ook onze communicatiecampagne op ingezet, anders zou iedereen schrik hebben dat de stad niet meer bereikbaar zou zijn. Voordeel was dat de binnenstad al sinds 1995 een 30 kilometerzone is, dus je kon er al niet snel rijden."

"We hebben ook nog altijd ondergrondse parkings, tot op de Grote Markt, dus auto's zijn nog steeds welkom in de stad. Maar we hebben de focus gelegd op dat de stad op maat is van de fietser. Koning auto moet zich aanpassen aan het ritme van de fietser. Het is Koning Fietser geworden."

Hoe wordt er, na een paar maanden, op gereageerd? Fietsers zullen blij zijn, maar automobilisten?
"We hebben nu nog een sensibiliserings- en gedoogperiode. Politie in burger spreekt mensen aan als ze een overtreding begaan. Als van bepaalde plekken veel meldingen van overtredingen komen, dan gaan daar onze agenten in burger posten. In burger omdat als mensen een politieagent in uniform zien, ze allemaal de rem ingedrukt houden."

"De agenten houden de automobilist aan en geven hem of haar een kaartje, met de mededeling dat ze een grove fout hebben begaan, ze mogen een fietser helemaal niet inhalen. Ze verwijzen naar de website met veelgestelde vragen over de fietszone. En ze vertellen dat we vanaf april/mei echt gaan optreden, met harde boetes, zodat ze gewaarschuwd zijn. Die boetes gaan van 58 euro tot 100 euro, afhankelijk van de graad van overtreding."

Een autoluwe binnenstad is de schrik van veel winkeliers. Hoe gaat het nu met dat centrum van Mechelen, met die winkelstraten? Zijn er al winkels failliet gegaan?
"Er zullen ongetwijfeld winkels failliet zijn gegaan, maar zeker niet door het fietsbeleid. Integendeel zelfs. We hebben een aantal jaren geleden een flinke stap genomen. Een belangrijke winkelstraat is toen autovrij gemaakt. In het begin was daar heel veel commotie om, wat logisch is, want dat heb je bij veranderingen, dat er angst voor is. De straat is compleet heraangelegd, we wilden dat het net een boulevard werd, er zijn bomen aangeplant en zitbankjes neergezet. Alles is gelijk gemaakt, zodat je makkelijk kon overschakelen van fietspad naar voetpad."

"De winkeliers hadden veel schrik, maar passantentellingen wijzen op een enorme stijging. In 2015 waren dat er nog 13 duizend per dag, gemiddeld genomen op een heel jaar; in 2018 is een record bereikt met 20 duizend passanten en op een gemiddelde zaterdag 30 duizend. Dat is ongelooflijk."

"Behalve dat de straat leefbaarder is gemaakt, hebben we gezorgd voor shopping-shuttles, die mensen vanaf de randparking gratis naar het centrum van de stad brengen, zodat de auto's aan de rand kunnen blijven staan. Ook kwam er subsidie voor deelbakfietsen voor handelaars, zodat ze zichzelf kunnen bevoorraden op een duurzame manier. We werken nu ook met een cityhub, een logistieke opstelplaats op drie kilometer van het centrum. Van daaruit laten wij met fietskoeriers leveringen tot in de binnenstad brengen, zodat handelaars niet meer alles met grote vrachtwagens moeten laten leveren in onze binnenstad."

Hoe heeft u de raadsleden voor deze plannen meegekregen? Daar heb je een meerderheid voor nodig.
"Ons plan zat al in het verkiezingsprogramma. Onze stadspartij (Open VLD) had in het verkiezingsprogramma al aangekondigd samen te werken met Groen, en in hun programma stond ook dit punt. Het voordeel was dat we deze bestuursperiode met een voltallige meerderheid verkozen zijn. Voor een meerderheid voor deze plannen hoefden we dus minder moeite te doen."

Over een paar maanden volgt de eerste echte evaluatie, vertelt de wethouder. "Het is nu nog te vroeg om echt al conclusies te trekken over de economische gevolgen van de fietszone. De Gazet van Antwerpen heeft een evaluatie gedaan bij automobilisten en fietsers. Over het algemeen was die vrij positief, al waren er enkele automobilisten die zeiden te denken dat sommige fietsers expres trager reden. Ik denk dat we dat met een korreltje zout kunnen nemen."

Schoolstraten
"De duidelijkheid in de communicatie is voor veel mensen een plus gebleken. De regels zijn voor iedereen duidelijk. De verkeersveiligheid van de fietser is verbeterd en ik denk dat hetzelfde geldt voor de leefbaarheid in de stad."

Wat kan Tilburg hiervan leren? Heeft u tips voor de raadsleden?
"Ja, twee eigenlijk. Onze website verwijst naar alle mogelijkheden en informatie over fietsen, over deelfietsen en fietssnelwegen. Hoe kun je het beste onze stad bereiken, waar kun je je fiets zetten, waar kun je fietsbakken huren. Op jullie website zag ik alleen een knop 'fietsparking' en ik dacht oh, da's jammer, ik had iets meer verwacht."

"Een tweede tip: we zijn ook begonnen met schoolstraten. Scholen willen eigenlijk niet meer zo veel autoverkeer rond hun school, met name rond de openingsuren en aan het eind van de lesdag. Als stad vervullen wij nu een zeer ondersteunende functie. We bieden materialen aan, hekken, plakkaten, signalen. Onze mobiliteitsdienst denkt mee over hoe we schoolstraten het beste in kunnen richten. Bijvoorbeeld, hoe moet het verkeer geleid worden, moet er een kiss-and-ride zone komen?"

"We evalueren met de school en de ouders. Dan proberen we de ouders ook te pushen: als je dan toch in Mechelen woont, kun je je kind dan niet met de fiets of te voet naar school brengen? Tot nu toe zijn veertien aanvragen voor schoolstraten binnen gekomen. Gradueel proberen we twee scholen per semester te helpen."

"Jullie hebben hier in Tilburg vervoer voor leerlingen die een handicap hebben of een ziekte, wat ik dan weer een voorbeeld vind voor ons. Maar ik zag niets staan over echte schoolstraten. Áls ze er zijn, dan wordt er niet voldoende over gecommuniceerd."

Excursie

Iedereen die geïnteresseerd is in de situatie in Mechelen kan op zondag 15 maart mee met de redactie van het Milieucafé. Vicky Vanmarcke ontvangt belangstellenden die dag en verzorgt een rondleiding door de stad. De excursie start om 12:00 uur op station Tilburg, waar de treinreis naar Mechelen leidt. Meer informatie volgt.

Volgend artikel: Fietsknelpunten Tilburg