2013

Een Pijnlijk Ganzenakkoord

Boeren klagen al langer over ganzen. Er komen er steeds meer van en ze veroorzaken schade aan landbouwgewassen. Daarom is december 2011 een akkoord gesloten tussen de provincies en zeven organisaties uit de landbouw- en natuurwereld. De maatregelen uit dat akkoord staan nu op het punt te worden uitgevoerd. Ze gaan in per januari 2013 en we voorzien dat er wel wat vragen zullen rijzen.

Op papier ziet het akkoord er overzichtelijk uit. De schade wordt teruggebracht op het niveau van 2011 (brandgans) en 2005 (grauwe gans). Ganzen die hier thuishoren mogen het hele jaar worden bestreden 'tot een acceptabel niveau'. Exoten (allochtone ganzen) mogen het hele jaar met alle middelen worden bestreden. Dit zijn de kolgans, de Nijlgans, de Canadese gans, de Indische gans en niet te vergeten de soepgans (weggelopen tamme gans).

Van de andere kant mogen 's winters trekganzen niet worden verstoord. Daartoe worden rustgebieden aangewezen. Boeren krijgen in beginsel de schade vergoed mits ze voldoende hebben gedaan om de beesten te verjagen. In de rustgebieden (foerageergebieden) bedraagt de vergoeding zelfs 130 procent.

Pijnlijk akkoord
Aan de vooravond van de uitvoering is de vraag hoe de partijen tegenover het Ganzenakkoord staan. Twee gasten betreden het podium: Erik Koffeman van de Fauna Beheereenheid Noord-Brabant, tevens ambtelijk secretaris van de Ganzen 7. En Joachim van der Valk van Vogelbescherming Nederland (VBN).

Van der Valk spreekt zonder aarzeling over een 'pijnlijk akkoord' en het komt bij natuurbeschermers ook hard aan. De Vogelbescherming is immers tegen het doden van vogels. "Tegelijk hebben we zo kunnen voorkomen dat de gans vogelvrij werd verklaard. Zodoende hebben we enkele honderdduizenden ganzen per jaar weten te redden." Hij ziet het Ganzenakkoord als een belangrijke basis. Het blijkt te gaan om het klassieke verschil tussen belijdenispolitiek of invloed: "We hadden ook principieel kunnen zijn en langs de zijlijn blijven staan. Maar dat vonden we niet effectief. We hebben jarenlang juridisch strijd gevoerd. Het draagvlak voor natuurbescherming kalft echter af." VBN koos dus voor het halve ei in plaats van de lege dop.

De vertegenwoordiger van de faunabeheerders is ook gematigd positief. Erik Koffeman ziet het akkoord als 'de beste van de slechte mogelijkheden'. De jagers waren er al uit gestapt. "Er is gewoon jarenlang te weinig aan de overlast gedaan. Als boer mag je ook niet zomaar op een gans schieten. Zelfs een jager moet aan allerlei voorwaarden voldoen voordat hij zijnakte kan krijgen. Een cursus, jachtrechten, een verzekering regelen..."

Schade
Presentator Frans Post vraagt zich af hoe groot de schade eigenlijk is. Koffeman becijfert de kosten van het ganzenbeleid (bijvoorbeeld de vergoedingen aan de boeren) op 24 miljoen euro per jaar. "Dit bedrag loopt snel op naar 34 miljoen in 2018. Het akkoord focust op de landbouw maar de schade is breder. Ook de natuur zelf ervaart steeds meer last. Met name in armere gebieden wordt de grond verpest door ganzenmest. En Schiphol heeft regelmatig te maken met ongevallen waarbij een gans in een vliegtuigmotor belandt. Als een toestel twee dagen aan de grond staat kost dat 2 ton."

We naderen op Schiphol wel een gevoelig terrein. Want uitgerekend op Schiphol heeft men ervaring met het vergassen van ganzen in een container. In de ruitijd kunnen ganzen niet vliegen en het kost dan weinig moeite ze bij elkaar te drijven en ze vervolgens te bedwelmen met CO2. Volgens een journalist van Trouw zou het Ganzenakkoord neerkomen op het landelijk vergassen van 500.000 tot 550.000 ganzen... Joris van der Valk kan dat getal niet bevestigen want hij kent de bronnen noch de berekening. Maar hij geeft wel toe dat het gaat om 'honderdduizenden'.

Minder draagvlak
En dus is de vraag wat er dit jaar in Midden-Brabant staat te gebeuren. Erik Koffeman weet dat Ganzen AfstemmingsKaders zijn afgesproken, afgekort GAK, wat leidt tot enige hilariteit in de zaal. (Koffeman: "Zonder humor kom je nergens...") Brabant is opgedeeld in drie gebieden en in Midden-Brabant praat je dan vooral over de bestrijding van de Canadese gans en de Nijlgans.

Vraag is hoe de bevolking op het massale bedwelmen van deze exoten zal reageren.
De Vogelbescherming denkt dat het wel mee zal vallen. Van der Valk: "Natuurlijk zijn wij in beginsel tegen het doden van ganzen. Maar zoals ik al zei, als je om je heen kijkt zie je dat het maatschappelijk draagvlak voor natuurbescherming afkalft. Als maatschappij zijn we blijkbaar niet bereid om de schade die daarbij hoort te betalen. Natuur wordt als een last ervaren. Als je wil voorkomen dat die ontwikkeling zich doorzet moet je bereid zijn compromissen te sluiten en het Ganzenakkoord is er daar één van. Steeds meer partijen kunnen zich hierin vinden." Al ziet Van der Valk ook wel in dat er protesten zullen komen.

Slotvraag is of al dat afschieten en verjaren en bedwelmen ook helpt. Erik Koffeman vindt dat een goede vraag. Het oude systeem werkte in elk geval onvoldoende. "Toen werd vooral 's winters geschoten. Je praat dan over de beheerjacht, waarbij ook sprake is van een plezierfactor. Zo werden tussen de 100.000 en 250.000 ganzen per jaar geschoten. En dus groeide het aantal door. In de praktijk werden vooral trekganzen uit de poolgebieden weggeschoten - want die trekken 's winters naar het zuiden. Maar tegen de standganzen hielp dat niet."

Achteruitgang
Joris van der Valk heeft er ook vrede mee. Je kunt je afvragen of een vos op een ganzenwei afsturen zoveel diervriendelijker is dan bedwelmen met CO2. "In de media is wel het beeld geschetst van een pijnlijke dood. Onderzoek bevestigt dit niet. CO2-vergassing wordt gezien als de minst dieronvriendelijke methode om het dier te doden."

Maar goed, dit jaar gaat het dus voor het eerst gebeuren. Volgend jaar zullen we zien hoe het uitgepakt heeft. Frans Post heeft nog wel wat huiswerk mee te geven. Hij vertoont een dia die de achteruitgang schetst van een aantal weidevogels gedurende de afgelopen vijftig jaar.

staatje powerpoint

Over slachting gesproken. "We zijn benieuwd wat tegen die schade ondernomen wordt," aldus Post. Joris van der Valk reageert direct: "De Vogelbescherming beschermt alle vogels. We proberen de ganzen te redden en we doen ook veel voor akkervogels in het kader van het landbouwbeleid. Maar nogmaals, de maatschappij wil gewoon geen extra geld betalen aan agrariërs om hun landerijen aan te passen."

En dat ondanks Henk Bleker. We vermoeden dat dit onderwerp volgend jaar een keer terugkomt.

Download hier de tekst van het Ganzenakkoord.


Volgend artikel: Stadsgeprek over groene stad

Frans Post, Michel Jehae, Erik Koffeman en Joachim van der Valk
Erik Koffeman en Joachim van der Valk
Erik Koffeman
Erik Koffeman en Joachim van der Valk
Joachim van der Valk

Foto’s: Wendy Presser

Verslag: Hans van den Berk