Groot wild in Brabant

Edelherten en wisenten

Duizend jaar geleden liepen er in Brabant oerossen rond, en edelherten, en beren. Nu is de ree ons grootste wilde zoogdier. Veel biologen vinden dat het wel een onsje meer mag zijn. Waarom zouden we hier geen wisenten kunnen laten leven? Oerossen, edelherten en elanden? Ook voor roofdieren als de wolf, lynx en bruine beer is er ruimte.

Mede daarom werden in 2016 elf wisenten uitgezet bij Oss, in natuurgebied De Maashorst (oostelijk van Heesch). Tien taurussen (teruggefokte oerossen) kregen er ook de vrijheid. In februari komt daar het edelhert bij, in het Groene Woud ter hoogte van Best. We zijn benieuwd of dit gaat lukken en of het daarbij blijft. Daartoe spreken we met Marc de Wit (provinciehoofd Staatsbosbeheer), Arjen Simons van Brabants Landschap en Frank Zanderink van ARK Natuurontwikkeling.

Om maar met de laatste te beginnen: ARK zet zich in voor natuurherstel in binnen- en buitenland. Men laat beken en rivieren weer meanderen, en zet dieren terug in de natuur. Op dit moment is men bijvoorbeeld bezig met otters, en met het stadseiland van Nijmegen.
Frank Zanderink heeft een duidelijk standpunt: deze dieren horen hier, zoals ze in heel Nederland horen. De beesten doen het goed, ze vullen een niche in het ecosysteem en mensen genieten ervan. Voor iedere niche in het ecosysteem heb je een apart type grazer nodig. Het simpele feit is dat het edelhert en de wisent ontbreken in Brabant.

Marketing
Op het doek draait een filmpje met beide dieren in de hoofdrol. Romantisch klassieke muziek wordt ruw afgebroken door karakteristieke burlgeluiden. Waarom wil Staatsbosbeheer wisenten in de Maashorst?
Marc de Wit corrigeert presentator Frans Post: "Staatsbosbeheer wil dit niet als enige. We zijn met velen en werken samen met gemeenten, waterschappen, ARK en Free Nature. Samen zijn we bezig om vierduizend hectaren uniek natuurgebied te creëren. We proberen de natuurlijke processen die daar horen te bestaan, terug te brengen. De wisent brengt dynamiek. De grazer heeft invloed op de vegetatie waardoor andere diersoorten ook weer ruimte krijgen. Ontbrekende schakels in de ecologische keten worden hersteld."

Is het ook niet een kwestie van bezoekers trekken en gebiedsmarketing? Brengen grote grazers geld in het laatje? "Niet direct," antwoordt De Wit. "Staatsbosbeheer houdt deze dieren niet voor het vlees. Maar er is wel een economisch effect: een bijzonder gebied is aantrekkelijk voor bezoekers en ondernemers zullen daar kansen in zien. In die zin kun je groot wild zien als een nieuwe economische drager maar Staatsbosbeheer wordt daar zelf niet wijzer van! Vergeet niet dat er veel ontwikkelkosten gaan zitten in dit soort acties. Je moet gebieden afzetten met dure rasters, en een ontwikkelprogramma kost ook serieus geld. De provincie is daarom een belangrijke medefinancier, want we hechten er allemaal groot belang aan dat deze ontwikkeling van de grond komt."

Versnipperd
We weten dat er al sinds de jaren negentig van de vorige eeuw plannen liggen voor het Groene Woud. Ecoducten zijn aangelegd om edelherten overheen te laten lopen. Nu is het dan bijna zover. Aan Arjen Simons van Brabants Landschap de vraag: Hoe kom je aan een edelhert?
Ze komen niet vanzelf, zoveel is zeker, weet Simons. "Edelherten leven in Duitsland maar ze kunnen niet zoals zeearenden ongehinderd door de lucht naar Nederland vliegen. Over land is het grootste probleem de versnippering in het landschap." Overal doorsnijden wegen, spoorwegen, kanalen, rivieren, hekken en bebouwing de natuur, bedoelt Arjen. En het zogeheten beleid voor ontsnippering is door oud-staatssecretaris Henk Bleker vakkundig de nek omgedraaid.

Wie natuur zegt, komt boeren tegen. Die zullen niet blij zijn met nieuwe grote en veel etende beesten met een verblijfsvergunning, opperen we. Dieren eten gewassen op en verspreiden dierziektes.
Marc de Wit beweert dat er maatregelen zijn genomen om schade te voorkomen. Zo worden de dieren uitgezet binnen een raster. "En verder, mocht er een beest uitbreken, dan zijn het onze dieren. En wordt eventuele schade keurig vergoed."

Hoe zit het met de veiligheid voor recreanten? ARK heeft daar ervaring mee. Doel is dat wandelaars en fietsers het leefgebied in moeten kunnen. In de praktijk loopt dit goed, weet Frank Zanderink: "We kennen maar één incident waarbij een wisent een wandelaar beet. Maar het ging daarbij om een proefpersoon die overmoedig was geweest." Mensen hoeven niet bang te zijn als ze zich aan een eenvoudige vuistregel houden: bewaar een afstand van minimaal 25 meter, en in de kalvertijd het dubbele. Kom ook nooit tussen moeder en kind. "Wat dat betreft zijn grote grazers net mensen."

Hoe verder?
Zou het Tilburgse Stadsbos een geschikte plek zijn voor dit soort groot wild? Het is er groot genoeg voor, zoveel is zeker. En tot 1973 zagen we hier ook bijzondere diersoorten. (Er wordt een olifant geprojecteerd uit het oude Tilburgs Dierenpark aan de Bredaseweg.) Zanderink kan er wel om lachen maar blijft professioneel: "Deze dieren kun je niet lukraak uitstrooien in het landschap. We doen dat uiterst zorgvuldig."
En Marc de Wit kopt de voorzet in: "Staatsbosbeheer is met de provincie aan het investeren in een natuurnetwerk in Brabant, met de nadruk op 'netwerk'. Er is al veel gedaan aan het maken van verbindingen. Zo wordt natuurlijke migratie van soorten mogelijk en dat is wat je beoogt."

Het maakt nieuwsgierig naar de toekomst. Welke dieren mogen we nog meer verwachten?
Arjen Simons gaat voor de otter. Die ziet hij zeker wel komen. Frank Zanderink denkt dat de wolf zich vanzelf zal melden want de druk uit Duitsland wordt langzaam opgevoerd. Hij verwacht er de komende jaren meer te zien in Nederland. En Marc de Wit zet zijn kaarten op het wilde zwijn. Formeel mogen die alleen rondlopen op de Veluwe en in Nationaal Park de Meinweg bij Roermond. Maar ja, dat is formeel.

Jammer voor de kattenliefhebbers: de lynx is nog een brug te ver in ons aangeharkte land met 17 miljoen inwoners. Een dergelijke toppredator is nog weinig realistisch in Nederland. Idem dito voor de beer. Want de echte toppredator van Nederland is de onbedreigde mens.

Het item wordt afgesloten met de aankondiging van een speciale excursie voor Milieucafébezoekers. Zondag 2 april kunnen we wisenten gaan kijken in De Maashorst.

Volgend artikel: Minder vlees graag

Marc de Wit, Arjen Simons en Frank Zanderink