Milieucafe Tilburg

Het Nieuwe Kabinet

Milieubeleid na de verkiezingen

De rook van de Tweede Kamerverkiezingen is nog niet opgetrokken maar er zijn genoeg vragen te stellen over hoe het verder moet. GroenLinks verloor stevig, de VVD won maar de PvdA ook. Grote winst voor D66 bleef achterwege. Het maakt nieuwsgierig hoe deskundige strategen de toekomst zien. We hebben er twee uitgenodigd: Ron Wit, teammanager Klimaat en Energie bij de stichting Natuur en Milieu, en Frank Dietz, hoofd Duurzame Ontwikkeling bij het gezaghebbende Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

Wat doet een Ron Wit als hij niet op een podium staat? Ron probeert samen met het bedrijfsleven en andere organisaties, projecten te ontwikkelen die laten zien hoe het ook kan. Een voorbeeld is Zon Zoekt Dak; mensen kunnen zich daarbij aanmelden voor een collectieve inkoopactie. Dat gebeurt op een ontzorgende manier en de eerste actie begin dit jaar was een groot succes. [Tussen 29 januari en 17 maart hebben 7.150 mensen zonnepanelen gereserveerd via de website, red.] Verder lobbyt Ron Wit in Den Haag voor een beter beleid.

Presentator Michel toont zich verrast dat het Planbureau voor de Leefomgeving nog niet ten prooi was gevallen aan het sloopbeleid van staatssecretaris Henk Bleker. Sterker nog, men heeft net de Balans van de Leefomgeving 2012 gepubliceerd.
Frank Dietz ligt niet wakker van de koude wind uit Den Haag en krijgt er ook geen hoofdpijn van. Hij gaat stug door met zijn missie: het vervullen van een brugfunctie tussen wetenschap en samenleving. Twee vragen zijn leidend: Doen we de goede dingen (vanuit de samenleving). Vanuit die optiek produceert het PBL bijvoorbeeld regelmatig de Natuurverkenning, of de Duurzaamheidsverkenning.
De tweede vraag is die naar evaluatie: Doen we de dingen goed. En wat betekent dat voor de toekomst.

Uitruilen
De verkiezingsuitslag wordt wel geduid als een uitspraak pro Europa. Geldt dat ook voor milieu en natuur? Hoe moeten we de uitslag lezen vanuit het groene perspectief?
Ron Wit weet er niet goed raad mee. Het is allemaal nogal ongewis. "Maar ik heb gehoord dat de partijen zaken positief gaan uitruilen. Laten we dus maar hopen dat de PvdA milieu en energie gegund krijgt. Dan ziet de nieuwe kabinetsperiode er veelbelovend uit."

Is het verlies van GroenLinks een keuze tegen milieu en natuur? Hoeft het belijden van het groene evangelie niet meer?
Dat vindt Frank Dietz te kort door de bocht. "Er is niet één oorzaak te noemen voor dat verlies. Er is natuurlijk gedoe geweest in de partij. Mensen stemmen echter steeds meer strategisch en dat zuigt stemmen weg." Er speelt ook heel veel: hypotheekrente, pensioenen, ontslagrecht. Milieu staat dus niet bovenaan het lijstje maar dat wil weer niet zeggen dat mensen milieu niet belangrijk vinden. "Blijkbaar wilde men zich nu liever uitspreken over andere zaken."
Ron Wit weet dat meer dan 70 procent van de PVV-stemmers, voorstander zegt te zijn van meer duurzame energie.

Forenzentaks
Wat zijn volgens deze kleine groene denktank de grote milieuthema's van het kabinet Rutte II in aanbouw? Ron Wit aarzelt geen moment: mobiliteit en vergroening. De forenzentaks was een belangrijk element in het Vijfpartijenakkoord. Daar is men volop mee in de slag. [Een week later was de omstreden maatregel al gesneuveld in de formatie, red.]
Frank Dietz vindt het opmerkelijk dat men zich zo druk maakt over deze specifieke maatregel. De fiscale vrijstelling van reiskosten bestaat in de huidige vorm pas sinds 2005. Daarvoor gold hij maar tot een reisafstand van 30 kilometer. Dietz snapt de onrust: "Als je een dergelijke vrijstelling intrekt, krijg je gekrakeel. Maar je kunt blijven nadenken over gunstige effecten van het draaien aan deze knop. Nu is bijvoorbeeld de vergoeding 19 cent per kilometer. Als je die laat zakken naar 12 cent krijg je nog steeds een miljard binnen. Maar mensen gaan wel zuiniger rijden."
Ron Wit spreekt liever niet van een taks maar van een subsidie voor de forens. Politici maken vreemde rekensommen, beweert hij: "Men heeft enorm veel geïnvesteerd in nieuwe wegen. Het effect hiervan, de filewinst bedraagt 10 procent. Afschaffen van de vrijstelling heeft een groter effect. Dat zegt niet de stichting Natuur en Milieu, het staat in een onderzoek dat is gehouden in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu! Alleen, het onderzoek kwam op een politiek ongelegen moment en daarom is het onder de pet gehouden."

Vergroenen
Frank Dietz valt hem bij: ook bij het PBL snappen ze dat het gedoe geeft als je mensen direct in de portemonnee raakt. Overigens heeft hij er zelf als lobbyist een beetje achter gezeten. Het effect bleek toch wat heftiger dan verwacht. Maar dit mag geen reden zijn om te stoppen met creatief nadenken. "Als je de vergoeding verlaagt tot 13 cent per kilometer zit je precies op het prijsniveau van de tweede klas openbaar vervoer. Dat is een verdedigbaar bedrag om te vergoeden. Wie meer wil, vist achter het net." Dietz wijst op een andere maatregel waar al lang over wordt gesproken: rekeningrijden, oftewel roadpricing. "Als je dat vergelijkt met de kosten van het aanleggen van nieuwe wegen blijkt dat je met asfalt, 10 keer zo duur uit bent voor hetzelfde effect."

Naast mobiliteitsbeleid wordt veel verwacht van het vergroenen van het belastingstelsel. En het stimuleren van hergebruik. Volgens Dietz is het idee om zuiniger en efficiënter om te gaan met natuurlijke hulpbronnen al vijftig jaar oud. Logisch ook want hergebruik voorkomt afval; iedere grondstof wordt een business case. "Een voorwaarde voor dit beleid is wel dat je de juiste prijzen hanteert. Feit is dat een deel van het milieugebruik van grondstoffen nog steeds onbeprijsd is. Wil je dat aanpakken dan moet je op zoek naar de zogeheten perverse prikkels. Bijvoorbeeld de grootverbruikersregeling voor energieslurpers is zo'n verkeerd signaal."

Schandaal
Ron Wit heeft in interviews wel verklaard dat de economische crisis ook een soort zegen is. Omdat ieder land miljarden tekort komt (Nederland moet waarschijnlijk weer 15 miljard gaan bezuinigen) worden regeringen uitgedaagd tot creatieve combinaties van snijden en lastenverzwaring. "Het vreemde is dat we arbeid veel te zwaar belasten. Dit is in strijd met het streven om de koopkracht en de economie te versterken. Daarentegen worden milieubelastende activiteiten relatief laag aangeslagen. Dat moet je dus precies omdraaien."

Ron Wit becijfert de vergroening in het PvdA programma op 3 miljard. Frank Dietz houdt niet van dergelijk 'glazenbollengedoe'. Hij kijkt liever naar gebouwen: het energieverbruik in de bebouwde omgeving is al dertig jaar een schandaal. "We weten dat we echt moeten gaan besparen en we dóen het gewoon niet. Idem dito met de luchtkwaliteit: de steden kampen met volksgezondheidsproblemen die er niet om liegen. En reken maar van yes dat fijnstof leidt tot grote gezondheidsschade. Maar je ziet dat de bouwlobby gewoon wil blijven bouwen, pal naast de snelweg. Dáár moet je dus weerstand aan bieden." Dietz ergert zich ook aan het gebrek aan ambitie rond de kwaliteit van het oppervlaktewater: de doelstelling is gezet op 70 procent doelbereik in 2027. Niet indrukwekkend.

Ron Wit bestrijdt het beeld van de milieufreaks die altijd meer willen. "Wij zijn een waterrijk land. Bekijk het waterbeleid in Europees perspectief: Nederland scoort het slechtste van alle 27 lidstaten in de EU! We zijn gewoon het vuilste jongetje van de klas!"

Afrekenen met Rutte I
Het wordt tijd voor wat publieksparticipatie. Het kabinet Rutte stond niet bekend vanwege zijn milieuvriendelijk beleid. Michel vraagt de zaal om razend snel een Hondse peiling te verrichten. Gewoon via handopsteken. Quick and dirty, net zoals het vorige kabinet scoorde. Wat zijn we dus: Voor of Tegen? De uitslag laat zich raden.
Natuurgebieden moeten blijven.
Windenergie moet blijven.
Het OV moet blijven.
De 130 kilometer per uur moet weg.
De powerpoint-dia met een groot portret van Henk Bleker leidt tot gejoel. "Terug naar je pony's", roept een vaste bezoeker.

Maar op een serieuzer orgel is Michel toch wel benieuwd welke plannen het nieuwe kabinet als eerste zal terugdraaien. Dit vinden de strategen toch wel een lastige vraag... Ron Wit verwacht een gedeeltelijk herstel van de Ecologische Hoofdstructuur. En qua windmolens voorziet hij een grote uitbreiding: 2.000 Megawatt op het vasteland extra, ten opzichte van de 3.500 die er nu staat. "Vergis je niet, dit staat zo in het VVD-programma."
Frank Dietz blijft tot slot wat vager. "Vergroening wordt een Leitmotiv. We gaan allemaal een mentale ommezwaai maken. De Afvalheffing moet terug en moet ook voor de verbranding van afval gaan gelden. Want zo stimuleer je recycling."

We zullen het zien en we zullen het moeten afwachten. Het café gaat door.

Volgend artikel: Zonnepanelen