Een Plan Voor De Kaaistoep
Begin tegen een willekeurige gast over de Kaaistoep en ruwweg de helft van de mensen zal een idee hebben waar het over gaat. Een vaag idee want de Kaaistoep is een afgesloten terrein aan de zuidwestkant van Tilburg. Onbekend is het niet want afgelopen maart werd de Kaaistoep uitgeroepen tot Tilburgs mooiste natuurgebied. De supporters bleken tot uit Hong Kong te komen.
Het Milieucafé besloot om Victor Retel Helmrich te benaderen voor het maken van een plan. Een gebiedsvisie zo je wilt. Retel Helmrich is weliswaar architect te Goirle maar heeft veel ervaring met landschapsarchitectuur en ecologie. Tweede gast op het podium is Guus Verhorst, adviseur recreatie bij Staatsbosbeheer. Derde gast is presentator Frans Post zelf, want hij legde de contacten met de adviseurs.
Het eerste dat opvalt als we de plattegrond van Tilburg bekijken: de Kaaistoep maakt deel uit van een veel groter en groen gebied. Frans duidt het aan als 'de oksel van Tilburg'. De Kaaistoep is relatief klein maar tussen de A58 en de Bredaseweg liggen veel meer groene elementen. Piusoord, de golfbaan Vossenhole, de golfbaan van Prise d'Eau. Het waterwingebied, landgoed Sparrenhof en Amarant maken het compleet met de Oude Leij als aantrekkelijke westelijke begrenzing. Verder worden plannen gemaakt voor landgoed De Groene Kamer.
Aantrekkelijk
De eerste conclusie is dat een samenhangende visie gemaakt zou moeten worden voor het hele gebied. Bij elkaar is er sprake van 1.400 hectare groen. Wat maakt dat we praten over het grootste stadspark van Nederland. Ter vergelijking: het Amsterdamse Bos zou goede tweede zijn.
Victor Retel Helmrich legt uit dat hij begonnen is met een oude kaart uit 1920. Daarop blijkt dat grote delen van het gebied open zijn. In de decennia daarop is veel terrein dichtgegroeid, met name met naaldhout. Het nieuwe plan beoogt heide en beekdal weer terug te brengen. "Daar kan een enorme kracht van uitgaan," zegt Victor. "Je versterkt de natuurkwaliteit en maakt het gebied veel aantrekkelijker."
Wat maakt de Kaaistoep eigenlijk zo aantrekkelijk? In elk geval de omvang en de omstandigheid dat het dicht bij de stad ligt. De hei kan worden uitgebreid en de zandverstuivingen kunnen terug. De Oude Leij zou, net als bij de Dongevallei, weer door een 400 meter breed natuurlijk beekdal kunnen meanderen. Het gebied is uitermate geschikt voor extensieve recreatie door wandelaars en fietsers. Er is ruimte voor uitbreiding van horecafuncties. En, niet onbelangrijk: de vereniging voor veldbiologie KNNV kan gewoon en ongestoord natuuronderzoek blijven doen.
Rustig met het geld
Frans Post projecteert een schetsmatige kaart op het witte doek. We zien groene poorten, een gele zone (bij het dal van de Oude Leij), twee horecagelegenheden langs de Bredaseweg en de Gilzerbaan, en hei aan zuidkant. We zien wandelpaden en een ATB-route langs de A58. Een smulbos, een Leisure Boulevard en een barbecuezone. Er is ook ruimte voor de natuur; de truc is om het schrale naaldbos te vervangen door loofbos en open terrein, waardoor de soortenrijkdom gigantisch toeneem.
Wat nog niet is ingevuld is het meest westelijke deel, langs de Noordwesttangent. Er liggen daar beslist mogelijkheden voor ontwikkeling maar dat hoeft nu nog niet ingevuld te worden; het plan kijkt immers tien jaar vooruit en mikt dus op de middellange termijn.
Ruwweg is met alle ontwikkelingen tot 2025 ongeveer 25 miljoen euro gemoeid. Pakweg 2,5 miljoen per jaar dus. Frans Post wijst erop dat veel middelen al beschikbaar zijn in de vorm van vergoedingen van rijk en provincie. Er zijn bijvoorbeeld omzetpremies voor terreinbeheerders die naaldbos omzetten naar loofbos. Per saldo zou de gemeente Tilburg circa 1 miljoen per jaar moeten investeren, onder andere om de Kaaistoep toegankelijk te maken voor de inwoners. In termen van potentiële werkgelegenheid praten we over werk voor 100 a 200 mensen.
Extensieve recreatie is nogal een abstract begrip. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Wat zoekt de stedeling in een gebied als de Kaaistoep? Een goede vraag voor senior medewerker Recreatie en Locatieontwikkeling bij Staatsbosbeheer, Guus Verhorst. "Het wisselt per stad," weet Guus te melden. "Eindhoven is een andere stad dan Breda of Tilburg en ook de bevolking is verschillend. In het geval van de Kaaistoep moet je je afvragen: Maak je iets voor de Tilburger zelf of voor recreanten van verder weg? Dit hangt weer af van het overige aanbod in de regio."
Verder is de horeca niet onbelangrijk. Frans Post citeert Willem Kloos: 'De natuur is mooi maar je moet er wel wat bij te drinken hebben.'
Jaloers
Een gebruikelijke invalshoek voor gebiedsontwikkeling is: inspelen op wat de recreant wil. En dat hangt weer samen met het soort mensen dat om het gebied heen woont. In dit geval is dat de Blaak. De wijk valt op door de behoorlijk dure huizen die er staan, weet Verhorst. "Deze huizen hebben grote tuinen. De mensen hebben dus al groen in de buurt. Ze hechten sterk aan landschap. Voor hun natuurbeleving gaan ze in het weekend richting Oisterwijk, of naar de Loonse en Drunense Duinen."
Voor de bewoners van Tilburg West ligt de woonsituatie anders. Feitelijk ligt de wijk met zijn rug naar de natuur. "Voor die mensen gaan we groene poorten maken," zegt Verhorst verlekkerd. "Entrees waar je de fiets kunt stallen. Bankjes waar je even kunt zitten." Guus legt uit dat openstellen van het gebied op zich niet voldoende is. "Het is maar een eerste verleiding, Echter alleen maar kijken werkt niet. Dit kun je nu al constateren bij De Sijsten: afgegrendeld met 1 meter hoog prikkeldraad."
Over kijken gesproken: Verhorst bekent dat hij jaloers naar de oksel van Tilburg is gaan kijken. Want Staatsbosbeheer zou het beheer van zo'n omvangrijk gebied nooit zelf kunnen betalen...
Vraag is wat de Kaaistoep zou toevoegen aan het bestaande aanbod. Verhorst wijst allereerst erop dat het letterlijk om de hoek ligt: "Dat is heel belangrijk voor een grote stad. Tilburg telt ruim 200.000 inwoners en versteent steeds meer met al die appartementenblokken. Een willekeurige inwoner heeft ongeveer 72 vierkante meter groen nodig voor zijn of haar welbevinden. Omgerekend kom je dan voor Tilburg op circa 1.700 ha uit - en daarmee komt dit plan dus heel aardig in de goede richting."
Maar, vraagt Michel Jehae zich af, Tilburg staat toch ook bekend om de Kampina bij Oisterwijk? En het fameuze nationaal park De Loonse en Drunense Duinen? Frans Post beaamt dat er veel natuur in de regio te vinden is. "Maar op de Kampina en in de Duinen is het nu al erg druk en die druk moet verlicht. Verder is de functie anders. In deze klassieke gebieden kun je alleen maar op paden lopen en opzij kijken. Het gebruik van de Kaaistoep is veel actiever."
Post besluit de presentatie met een extra bonusvoordeel voor de gemeente. Want men kan voorjaar 2014 al beginnen met het aanleggen van enkele paden zuidelijk van de Gilzerbaan: "Het kost weinig maar levert wel direct iets op. Met een paar kleine ingrepen is het gebied ontsloten en kun je ommetjes maken. Bovendien praten over het terrein van de voormalige Tilburgsche Waterleiding-Maatschappij. Met andere woorden: de gemeente is eigenaar."
Download de powerpointpresentatie (pdf, 2.7 Meg)
Voor de eerste reactie zie de volgende pagina.
Volgend artikel: Kaaistoep - reacties
Foto’s: Wendy Presser
Verslag: Hans van den Berk
