2018

Klimaatopgave: 'haalbaar want betaalbaar'

Veel te doen aan infra en financiering

Het klimaatvraagstuk komt steeds indringender op de agenda en dat is niet vreemd. Overal zijn nobele ambities geformuleerd: volgens de huidige Tilburgse plannen moet omstreeks 2022 ongeveer 1.000 TeraJoule aan duurzame elektriciteit worden opgewekt. Het wordt dus echt tijd om meters te gaan maken. Het publiek van Paradox is bovengemiddeld geïnteresseerd en daarom zijn wat quizvragen bedacht om de parate kennis te peilen.

Hoeveel windmolens moet Tilburg per jaar realiseren om de eigen doelen te halen? De reacties gaan alle kanten op maar het antwoord is zes.

Een molen die niet wordt gerealiseerd, kan vervangen worden door zonnepanelen. Hoeveel voetbalvelden per molen heb je daarvoor nodig? Het blijken 288 voetbalvelden te zijn. Een behoorlijke oppervlakte.

Het huidige tempo van energiebesparing bedraagt 2 procent per jaar. Hoeveel zou het zijn indien er geen windmolens kwamen? Het antwoord is 4,5 procent.

Op het podium verschijnt Evert Vrins. Een Tilburgse energieadviseur en een echte kenner op het gebied van klimaatbeleid. Hij bedient overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Wat voor soort vragen krijgt hij eigenlijk?
"Ze zijn ofwel beleidsmatig ofwel projectmatig," analyseert Vrins. "Een beleidsvraag is bijvoorbeeld: er ligt een opgave om van het aardgas af te gaan. Wat moeten we dan doen.? Een projectvraag is: er gaat een stadsdeel gebouwd worden. Wat is dan nodig voor de energievoorziening."

Wordt zijn advies ook opgevolgd? Dat is een lastiger vraag. "Opdrachtgevers zeggen vaak, mooi idee, maar altijd zijn meer partijen nodig om het te realiseren. In de praktijk ondervinden we veel weerstand. Neem bijvoorbeeld het plan voor duizend energieneutrale woningen. Bouwers hebben de mond vol over gasloos bouwen. Behalve als het niet hoeft…"

Energievisie
Vorig jaar schreef Evert Vrins in opdracht van de gemeente Tilburg de Energievisie. Een stadsbrede visie op de verduurzaming van de Tilburgse energievoorziening. Wat is de kern van dit stuk?
"We hebben gekeken naar het einddoel: Tilburg in 2045 klimaatneutraal. Welke stappen zijn dan nodig vanaf 2015? Het stuk ligt er inmiddels anderhalf jaar. Recent ging de gemeenteraad ermee akkoord maar het is dus een jaar blijven liggen. Er moet nog heel wat gebeuren en dat is een hele grote opgave. Nu besparen we een half procent per jaar en dit moet minstens naar anderhalf procent. De stand van zaken is: er gebeurt nu niks in Nederland en evenmin in Tilburg."

Is de visie dan nog wel haalbaar? "Ik denk dat het haalbaar is omdat het betaalbaar is. Wat we nu betalen aan energiekosten per jaar, is een aanzienlijk bedrag. Zet je dit in voor maatregelen, dan heb je energieneutrale woningen. De financiering van energiemaatregelen is op dit moment echter gebonden aan personen en dit levert problemen op. Omdat mensen dan bovenop de hypotheek krediet gaat stapelen. Waar we naartoe moeten is een systeem van gebouwgebonden financiering. Of naar leaseconstructies."

Weerstand
Naast de financiën liggen er aanzienlijke praktische consequenties. De infrastructuur voor aardgas moet verwijderd worden. Daarvoor moet iets anders worden aangelegd. Het elektriciteitsnet moet aanzienlijk worden verzwaard, met een factor 5 tot 6. De vraag gaat namelijk toenemen en het duurzame aanbod neemt ook toe. "Ga maar na. Mensen gaan elektrisch koken, huizen krijgen een warmtepomp, zwaardere aansluitingen zijn nodig. Dat wordt een hele grote kluif."

Bij de stadsverwarming ligt het minder ingewikkeld. Dit stelsel kan worden uitgebreid: men kan het aantal aansluitingen vergroten en tegelijk energie besparen.

Dit zijn nog allemaal technische uitdagingen. Hoe kijkt Vrins aan tegen de maatschappelijke weerstand? Mensen staan over het algemeen niet te juichen als ergens windmolens komen.
"Dit aspect zit nog niet in het plan. Ik heb me beperkt tot het beschrijven wat er moet gebeuren en welke eerste stappen zouden moeten worden gezet. Dat is ook het verstandigste pad. Als deskundige kan ik nu ook niet zeggen hoe de wereld er in 2045 uit zal zien. Mijn punt is dat we voor de eerste vier jaar een pad kunnen uitzetten. Die drie hoofdpunten heb ik net geschetst: investeren in energieneutrale woningen, financiering regelen, infrastructuur aanpassen. Uiteraard is daarnaast communicatie belangrijk, als gemeente moet je de inwoners van de stad wel mee krijgen."

Vrins licht toe dat tot 2045, voor maatregelen in de woningbouw maar liefst 2 miljard euro zal worden besteed. "Dan praat je over aanzienlijke bedragen. Als we die duurzaam gaan besteden, betekent dit ook dat we de economie aanjagen en de werkgelegenheid vergroten."

Financiering vindt hij een secundair probleem. "Het geld moet uit de markt en uit fondsen komen. Dit hoeft de gemeente niet zelf te doen. Daarnaast is geld nodig voor voorlichting en educatie. De gemeente kan prima subsidie verlenen voor communicatie, energieadvies, en daarnaast pilotprojecten opstarten."

Adviezen
Het betoog van Vrins leidt in de kern tot twee adviezen.

  1. Maak de opgave niet groter dan hij is. Met andere woorden realiseer vanaf nu alle nieuwbouw al gasloos en energieneutraal.
  2. Focus op de particuliere woningbouw. De corporaties zijn al bezig maar in de particuliere woningbouw gebeurt eigenlijk niks. Experimenteer met pilots en kijk wat werkt.

De presentator vat het nog eens samen voor de zaal:
Zorg voor een samenhangend plan voor de komende vier jaar, maak afspraken voor het verduurzamen van woningen en bedrijven, wek veel meer duurzame energie op, faciliteer communicatie en stimuleer gedragsverandering.

Daar wil de zaal nog wel op reageren. Vaste bezoeker Gert Brunink is zelf bezig met zijn eigen binnenstadswoning uit 1905, nul op de meter te maken. "Het is heel moeilijk om duidelijk te krijgen welke wegen je daarvoor kunt bewandelen. Daarnaast is de vraag hoe te zorgen dat mensen met minder geld ook mee kunnen doen. Er zou een fonds moeten komen voor eigenhuizenbezitters en huurders."

Een tweede gast roept op om eens te kijken naar landen in Scandinavië. "Zweden en Noorwegen hebben veel meer ervaring met deze materie dan wij. Heeft de gemeente Tilburg daar ooit naar gekeken?" Evert Vrins beaamt dat dit zeker zin heeft. "Maar Tilburg is al betrokken bij diverse internationale projecten en wisselt ook kennis uit. De aanpak van de corporatiewoningen is daar een voorbeeld van."

Clemens Bierings noemt het jammer dat woningisolatie altijd individueel gedaan wordt. "Je kunt veel breder kijken naar straten en wijken. Het stapelen van 10 particuliere projecten zou veel beter uitwerken."

Tot slot herinnert iemand eraan dat hij al in het café van 8 maart heeft voorgesteld om de renovatie van de zwarte doos [het stadskantoor], uit te voeren als showcase, als voorbeeld van het meest duurzame stadskantoor. Maar dat project loopt al.

 

Volgend artikel: Stadsbos en Huis ter Heide

 

 

Verslag: Hans van den Berk

Foto's: Jasper Schoonhoven