2018

Klimaatambities breed gedeeld

"Zorg dat lage inkomens niet achterblijven"

Deskundigen weten te melden dat hét item na de verkiezingen klimaatbeleid wordt. De ambities zijn hoog en de uitvoering blijft achter. Als het op uitvoering aankomt wordt steeds nadrukkelijker naar gemeenten gekeken. Hoe zorgen we dat de CO2-uitstoot omlaag gaat. Hoe vangen we de gevolgen van klimaatverandering op? Twee deskundigen hebben zich daarvoor gemeld: Reijer Gerlagh en Nicolaas Veltman.

Pitch 1
Reijer Gerlagh was al vaker te gast in het Milieucafé. Hij is hoogleraar Milieueconomie aan de Universiteit van Tilburg. En hij schreef mee aan rapporten van het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change. Reijer begint met een ontboezeming: als hoogleraar is hij gewend om 45 minuten aan een stuk te praten. Nu moet het in 3 minuten… Hij heeft alle plannen van de politieke partijen doorgekeken. Feitelijk is er weinig mis mee; de doelstellingen zijn in orde. Het kernprobleem is voor Gerlagh dat de plannen onvoldoende flexibel zijn. Niet dat ze star zijn, eerder nonchalant. Overheden denken dat het wel gaat lukken als we links en rechts maar wat aanmodderen. Wat windmolens hier, wat zonnepanelen en aardwarmte daar. Dat gaat hem niet worden: wie mikt op de lange termijn, moet evaluatiemomenten inbouwen. Zodat je kunt bijsturen als de zaken niet gaan zoals de modellen voorspellen. Concreet is de aanbeveling: "Maak leren een beleidsdoel." Reserveer 10 procent van je budget voor evalueren en aanpassen van plannen. Vraag is of zelfstandige gemeenten bereid zijn om samen dingen van elkaar te gaan leren. Daarover is Gerlagh optimistisch: de ervaringen met het statiegeld zijn tot nu toe goed.

Pitch 2
Nicolaas Veltman is een Tilburgs ondernemer. Hij is zelfstandig professional en betrokken bij het energiezuinig maken van de bestaande woningvoorraad. Veltman ontwierp voor de regio Midden-Brabant een innovatieve aanpak om zoveel mogelijk woningen nul-op-de-meter te maken onder de naam 'Energie-Utopia'. De renovatie-expert werkte verder als projectleider 'Routes en verbindingen' mee aan de Tilburgse citymarketing.
Nicolaas houdt een stevig verhaal. Woningen energieneutraal maken is een dure grap. Worden de sociale koopwoningen het kind van de rekening voor de energietransitie? De gemeente en Tilburgse woningcorporaties zijn actief met het energiezuinig maken van woningen. Gelukkig maar want de bestaande woningvoorraad is goed voor 22% van de totale CO2-uitstoot in deze stad. En Tilburg moet in 2045 volledig klimaatneutraal zijn. De opgave is stevig; de stad telt pakweg 100.000 woningen, verdeeld in 60% koop en 40% huur.

Veltman nodigt het publiek uit voor de oplevering van een nieuwe energieneutrale woning aan de Ruynemanstraat in Tilburg-Noord. Het gaat om een voormalige huurwoning uit begin jaren 70. De afgelopen 15 jaar zijn er veel daarvan verkocht. De prijs was gunstig en dat was belangrijk voor de huurders. Ongeveer een vijfde van de eigenaren valt in deze categorie met een bescheiden beurs. Omdat een totale energierenovatie veertig- tot tachtigduizend euro per woning (!) kost, dreigen deze mensen de boot te missen. Hun inkomen is te laag om te profiteren van energiesubsidies. Ze gaan wel meer groene belasting betalen op hun te hoge energierekening. En de woning zal hierdoor dus ook minder waard worden. Veltman roept de politici op om na 21 maart vooral rekening te houden met deze sociale kopers. "Het klimaatvraagstuk raakt ons allemaal, zorg dat niemand, uit onvermogen, achterblijft!"

D66, LST, SP, 50plus

Cees van Dijk van de LST vindt allebei de pitchers grandioos. Hij zie de onzekerheid als grootste probleem. Mensen durven minder te investeren. Beleidsmakers zitten vier jaar. De druk is dan groot om experimenten te mijden. Hij ziet graag goede voorbeelden als bewijs dat een aanpak werkt. Verder zijn alle gemeente feitelijk eilandjes. Waarom werken ze niet meer samen?

Kees van Ham (SP) vindt het verhaal van Gerlagh wel aanspreken. Particulieren willen wel maar men weet niet hoe. De SP heeft daar al eerder aandacht voor gevraagd. Een discussie over het klimaat is niet meer nodig; 80 procent van de Tilburgers is wel voor maatregelen te porren. De vraag is echter hoe. Urgenda heeft mooie voorbeelden ontwikkeld hoe renovaties goedkoper kunnen, tegen lagere kosten (15 in plaats van 40 tot 80 mille). Energieneutraal maken moet betaalbaar worden zodat de mensen met een kleine portemonnee niet aan de kant blijven staan.

Lijsttrekker Berend de Vries van D66 vindt dat beide verhalen de spijker op de kop slaan. Dit is exact de opgave waar we voor staan. Nicolaas stelt terecht dat energie en armoede een groot probleem wordt. Daarom is er nu ook sprake van een energiebank. "Daar komen we na de verkiezingen mee." De bestaande woningvoorraad blijft een lastige opgave. En dan spreekt de wethouder: "Toch doet Tilburg het goed. Afgelopen jaar heeft zes procent van onze woningen een energiesprong gemaakt. Tilburg is daarmee koploper in Nederland." Verder verklaart De Vries zich voorstander om een onderzoeksbudget mee te nemen in de plannen.

50-Plusser Henk van Tilborg verklaart zich solidair met zijn kinderen en kleinkinderen. "We zien steeds meer vergrijzing. Deze mensen gaan thuis meer energie gebruiken. Ze willen graag thuis blijven wonen maar passen hun huis niet aan. Dit gaat zeker een knelpunt worden."

Brede consensus
We moeten constateren dat de lijsttrekkers het met elkaar eens zijn. Reijer Gerlagh signaleert dat alleen D66 zijn oproep beantwoordde. "We weten nog te weinig omdat we weinig evalueren. Ik wijs nogmaals op het afvaldossier als voorbeeld van goede samenwerking tussen gemeenten."
Nicolaas Veltman ziet een kans in de vergrijzing: het energievraagstuk biedt bij uitstek gelegenheid om duurzaamheid te koppelen aan vergrijzing. Dit kan de gemeente prima doen. "Als mensen bezig zijn met drempels en een traplift is het moment rijp om te informeren naar tochtstrips of dubbel glas."

De LST meldt daarmee zelf net aan de slag te zijn, thuis aan de Bredaseweg. De nodige geluidsisolatie heeft ook goede gevolgen voor het gasverbruik. Van Dijk vindt dat teveel wordt gefocust op geld; het doel is ook belangrijk.
D66 is blij met de politieke steun want de urgentie is enorm. Als voorzitter van de VNG-commissie Milieu en Mobiliteit zet De Vries zich in om het punt van Reijer Gerlagh zo breed mogelijk op te pakken.

Yusuf Celik van de PvdA meldt zich vanaf de zijlijn. Hij is initiatiefnemer van de klimaatbegroting en roept bestuurders op om niet op de rem te trappen. "Zorg voor verplichtende doelstellingen, het moet niet blijven steken bij ambities."
D66 is niet onder de indruk: "Daar hebben we een debat over gehad. In de Tilburgse situatie is een dergelijke verordening vooral een papieren exercitie. De opgave is nu al 2 procent verduurzaming en 2 procent besparing per jaar. Daarvoor is geen verordening nodig." De SP en LST zijn het daarmee eens. 50 Plus ziet graag 2030 als ambitieuzer ijkpunt.

Tot besluit is Nicolaas Veltman blij dat voor wat betreft klimaat, het oude onderscheid tussen links en rechts verdwijnt. En Reijer Gerlagh blijft hameren op het leren: "Zorg dat je het gaat halen."

Daarmee is het pauze en komt men tot de onthutsende ontdekking dat het programma al een half uur is uitgelopen. In het tweede deel worden de teugels strakker aangetrokken.

 


Volgend artikel: Kringloopbedrijven


Reyer Gerlagh


Nicolaas Veltman


Kees van Ham, Cees van Dijk, Henk van Tilborg en Berend de Vries


Berend de Vries

Kees van Ham aan het woord


Foto's: Wendy Presser

Verslag: Hans van den Berk