Kringloopwinkels in de lift

Week van de circulaire economie

Het kan mensen zijn ontgaan maar we zitten met dit Milieucafé midden in de week van de circulaire economie. Daarom besteden we aandacht aan de toekomst van de kringloopwinkels. Spullen hergebruiken op een goede manier is immers per definitie circulair. De kringloopeconomie is evenwel nog lang niet op volle toeren. We dreigen om te komen in nutteloze spullen. Er kan nog veel meer worden doorgegeven, geruild, gerepareerd en gedeeld.

De vraag is hoe de kringloopwinkel van de toekomst eruit ziet. Die vraag kan het beste worden gesteld aan Leonie Reinders; directeur van de Branchevereniging van Kringloopbedrijven in Nederland (BKN).

Leonie verklaart in de week na Kerst net een inspirerende serie te hebben gezien op de televisie: Het succes van de kringloopwinkel (vpro, vijf afleveringen). "Het is echt een superserie die compleet afrekent met het imago van ouwe meuk," aldus Leonie. "Ik werd zowaar trots op mijn eigen werk. Bij de BKN zijn ruim 200 winkels aangesloten. We praten over sociale ondernemingen die werk bieden aan 15.000 mensen. Daarnaast hebben we een behoorlijke impact op het milieu. Landelijk wordt per jaar maar liefst 140 miljoen kilo aan spullen ingezameld. Die worden overwegend weer verkocht, of anders wordt het materiaal hergebruikt. Restafval is daarbij niet te voorkomen, maar we zitten nu op 85 procent hergebruik. Met het uitgespaard materiaal zouden we 40.000 huishoudens kunnen verwarmen."

15.000 medewerkers is veel. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
"Veelal hebben deze mensen zogezegd een afstand tot de arbeidsmarkt. In de praktijk kunnen dat wajong-ers zijn, of mensen die in de gevangenis hebben gezeten, of heel lang in de bijstand. Mensen met een psychiatrisch verleden. Vrijwilligers zien we ook veel. Voor al deze mensen doen we veel en het kan nog best meer worden."

Hoe ziet de toekomst van de kringloopwinkels eruit?
"Daar zijn we deels nu al mee bezig. Er is een enorme professionaliseringsslag gaande. In jullie eigen stad is La Poubelle een goed voorbeeld. Leeuwarden kent een recyclingboulevard. In al deze winkels zie je vergelijkbare trends. Men krijgt meubels binnen. Die kunnen niet altijd opnieuw verkocht worden. Maar je kunt ze wel vakkundig uit elkaar halen en van het materiaal nieuwe meubels maken. Of kleding, andere spullen of zelfs kunst. Dit gebeurt steeds meer."

Waar zitten de groeimogelijkheden?
"Op allerlei fronten. We draaien nu een project waarbij good practices in kaart worden gebracht. De sfeerbeleving in een winkel kan belangrijk verbeteren als er horeca in komt. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Steenwijk. Sommige gemeenten realiseren een combinatie met een fietsenreparatieshop. Een grote kringloopwinkel kan onderdak bieden aan allerlei activiteiten."

Specifiek in de week van de circulaire economie wordt er ook gelobbyd, vertelt Leonie. "Er wordt een transitie-agenda aangeboden in de Tweede Kamer. Die bevat aardige voorbeelden van hergebruik. Een kringloopwinkel nieuwe stijl wordt een ambachtscentrum. Het komt erop neer dat je een plek krijgt waar een hoop verwante activiteiten verzameld zijn. Een repaircafe behoort ook tot de mogelijkheden."

Valt er nog wat te verbeteren in Tilburg?
"De stad is goed bezig maar de samenwerking met de Milieustraat is nog niet optimaal geregeld. In Oss en Almere vind je daar inspirerende voorbeelden van. Een boulevard met aan de ene kant een kringloopbedrijf en aan de andere kant een milieustraat. Daar kun je de spullen primair uit elkaar halen in plaats van in de container gooien. De eerste halte van de bezoeker is altijd het kringloopbedrijf." Deze manier van werken is belangrijk om de hoeveelheid restafval per huishouden omlaag te brengen. Wat aan het begin goed gescheiden wordt hoeft immers niet in de oven. En wat overblijft hoeft niet opnieuw geproduceerd te worden.

Nieuw bestuur
Twee Tilburgse ervaringsdeskundigen betreden het podium. Oude bekende Theo van der Bruggen van La Poubelle. En Veerle Slegers, bestuursvoorzitter van KringloopWarenhuis PortAgora (aan het Koningsplein).

Om met Veerle te beginnen: "De kleren die ik aanheb komen van PortAgora. Bijna iedere dag loop ik daarin. Wij doen aan gemeentelijke dienstverlening. Met name door middel van het ophalen van afval. Dit doen we gratis – soms moeten we er zelfs voor betalen…"

Theo van der Bruggen kan melden dat zopas bekend is geworden dat La Poubelle afgelopen jaar werk heeft geboden aan 470 mensen. 70 van hen zijn afkomstig uit Goirle en Rijen, 400 uit Tilburg en dat is een mooi aantal. Hij herkent het beeld zoals Leonie Reinders het schetst. "La Poubelle zit al op de trein – ongeveer in het midden. We hebben pas verbouwd, we beschikken over horeca. La Poubelle wacht met smart op een verhuizing want we willen groter groeien."

Veerle heeft net zitten lezen in de transitie-agenda en ziet kansen. Ze wil graag in overleg met wethouder Mario Jacobs. "Aan de ene kant helpt gemeente ons prima, de samenwerking is goed. Aan de andere kant zie ik onbillijkheden. PortAgora moet bijvoorbeeld betalen voor het aanbieden van bepaalde soorten afval. En wij krijgen geen geld voor de begeleiding van mensen. Dit blijft een worsteling in de praktijk. Ik kan dit document heel goed gebruiken voor mijn overleg met de gemeente."

Het eerste wat het nieuwe college moet doen is wat Veerle betreft het slopen van de muur tussen Sociale Zaken en de afdeling Milieu. "Die twee werkvelden komen bij ons mooi samen, je moet ze ook niet apart willen zien. Een sociale onderneming is geen zaak van financiële kosten en baten. Het speelveld is breder."

Theo van der Bruggen is het met Veerle eens. De combinatie van maatschappelijk ondernemen en circulaire economie is belangrijk. La Poubelle heeft een nieuw contract afgesloten met het BAT (Brabants Afval Team); de kringloopwinkel krijgt een prestatiebeloning voor het terugbrengen van restafval. "Spullen in een winkel zetten is niet zo moeilijk. Verwerken van grof huishoudelijk afval daarentegen is heel arbeidsintensief. Het is lastig om mensen te vinden die dat goed doen." Veerle vult aan dat de Participatiewet soms belemmerend werkt om mensen te werven. PortAgora dicht de gaten nu met vutters en vrijwilligers.

Hoe zit het met de marketing en promotie?
Theo gaat La Poubelle nog meer onder de aandacht brengen van het publiek. Hij weet dat ze in België veel meer doen aan het stimuleren van het bezoek. Veerle beaamt dat de communicatie beter kan: "De kringloopwinkel moet vooraan in het concept zitten. En ook voor de aanvullende werkgelegenheid op de eerste plaats komen."

Op de valreep ontstaat spontaan het idee om het gerenoveerde Stadhuis in te richten met circulaire meubels. Veerle Slegers ziet het helemaal zitten: "Wij zitten sowieso vlakbij op het Koningsplein. Dan krijg je een doorlopende route vanuit het centrum naar de Piushaven. Neem ons asjeblieft mee in die plannen."

Volgend artikel: Lokale duurzame energie