Twee klimaatkanjers: Nijpels en Minnesma

De opening van het café bleef kort en sober want gasten als Ed Nijpels en Marjan Minnesma verdienen hun eigen introductie. Ed Nijpels was leraar maatschappijleer in Roosendaal en gemeenteraadslid in Bergen op Zoom toen hij in 1977 Kamerlid werd voor de VVD. In 1982 schoof Hans Wiegel hem naar voren als fractievoorzitter zodat hij met zijn 32 jaar de jongste lijsttrekker werd - met prima resultaat. In het tweede kabinet Lubbers werd Nijpels minister van VROM (1986-1989). Hij kreeg grote waardering voor zijn beleid en geldt als een van de beste milieuministers. In 1990 werd Nijpels benoemd tot burgemeester van Breda. Nadien was hij ook nog 9 jaar Commissaris van de Koningin in Friesland en een jaar bestuursvoorzitter van het ABP. Bij zijn talrijke nevenfuncties valt het voorzitterschap van het Wereld Natuurfonds op (1990-1999). En als kroonlid van de SER werd hij in 2014 voorzitter van de Borgingscommissie Energieakkoord.

Marjan Minnesma is directeur van duurzaamheidsorganisatie Urgenda. Dagblad Trouw zette haar drie jaar op rij op nummer 1 in de Duurzame top 100. Dit maakte haar tot meest invloedrijke natuur- en milieubeschermer in Nederland. De Staat der Nederlanden kan erover meepraten want in 2015 won Minnesma met Urgenda een rechtszaak tegen de regering. Omdat die te weinig werk maakte van klimaatbeleid – het was een gevoelig verlies. Minnesma werkte bij NOVEM, Greenpeace en in de wetenschap. Bij het grote publiek maakte zij naam met een grote en succesvolle actie voor betaalbare zonnepanelen. Ze liep naar Parijs, woont in De Beemster en rijdt per elektrische auto naar het werk.

Michel Jehae stelt haar de vraag hoe ze nu aankijkt tegen Urgenda. De naam is een samentrekking van 'urgent' en 'agenda'; de stichting werd tien jaar geleden opgericht om Nederland versneld te verduurzamen. In hoeverre is deze missie geslaagd?
Dat zeker niet want op dit moment is het aandeel duurzame energie in Nederland nog maar 6 procent, antwoordt Minnesma. "Ik had er ook niet aan moeten denken dat ik in tien jaar tijd alle problemen van Nederland had moeten oplossen." Wat ze wel heeft gedaan is de doelstelling verengd. Richtte Urgenda zich eerst ook op schoon water en schone lucht, in de nieuwe visie is het oogmerk Nederland 100 procent duurzame energie in 2030.

"Het doel is eigenlijk om mezelf zo spoedig mogelijk op te heffen. De meeste mensen weten niet hoe ernstig de situatie is. Ze denken dat de echte erge consequenties van klimaatverandering nog ver weg zijn. Ze redeneren: 'Als het zo erg zou zijn als die Minnesma zegt, dan deden ze in Den Haag wel meer.' Maar de werkelijkheid is dat we al vèr voor 2030 op twee graden temperatuurstijging zullen zitten als we zo doorgaan. En het effect van CO2-stijging werkt heel lang door. Het broeikasgas blijft honderden jaren hangen in de atmosfeer."

Borging
Meer dan veertig organisaties sloten in september 2013 het Energieakkoord voor duurzame groei. Het is gericht op verduurzaming van onze samenleving en economie. Dit moet bereikt worden via 1,5 procent energiebesparing per jaar, en een groei van het aandeel duurzame energie naar 14 procent in 2020 en 16 procent in 2023. Frans Post vraagt Ed Nijpels naar zijn functie als voorzitter van de Borgingscommissie Energieakkoord?
"Bij dat akkoord hebben talrijke organisaties zich aangesloten, van Greenpeace tot en met het VNO. Het maakte een eind aan een warrig energiebeleid waar geen touw meer aan vast te knopen was. Er is een jaar over onderhandeld, ook met het kabinet. Nu liggen er 165 maatregelen die moeten worden uitgevoerd. Soms door de zware industrie, soms door woningcorporaties en soms door het kabinet. Want wat ze hebben afgesproken, dat gaat uitkomen. Het succes is dat alle partijen overtuigd zijn dat de internationale positie van Nederland moet verbeteren."

"Mijn functie als voorzitter van de borgingscommissie is een soort kruising tussen een kleuterjuffrouw, politieagent, sociaal-pedagogisch medewerker en een boef. De uitvoering wordt objectief getoetst; de Nationale Energieverkenning meldt jaarlijks hoe het loopt. Zien we een kleine afwijking, dan lopen we die in. Diverse planbureaus beoordelen ons werk."

Nijpels onderschrijft dat Nederland nu nog onderaan in de rangorde bungelt. "Maar we maken vorderingen. Als we de doelen van Parijs willen halen, moeten we naar 100 procent duurzame energie. Daarom is mede de druk nodig van de maatschappij en van organisaties als Urgenda. Zelf vond ik het rechterlijke vonnis van 2015 fantastisch. De overheid moet gewoon doen wat men beloofd heeft. Het mooie van die uitspraak is ook dat het dossier weer terugkomt als de situatie niet verbetert."

Lokaal beleid
Over een half jaar, 21 maart 2018, zijn er nieuwe gemeenteraadsverkiezingen. Aan beiden de vraag waarom die nieuwe colleges moeten gaan zorgen voor een ambitieus lokaal klimaatbeleid?
Voor Minnesma is het simpel. "Als je weet dat je in 2030 op nul fossiele energie moet zitten, kan een gemeentebestuur zich geen jaar uitstel meer veroorloven. We moeten nu echt aan de bak, anders wordt de temperatuurstijging hoger."
Ed Nijpels sluit zich daarbij aan. "En maak je geen zorgen over de kabinetsformatie: er komt een klimaatwet, en er komt gewoon een klimaatminister in het nieuwe kabinet. Het is belangrijk dat er ook een Energieakkoord 2.0 komt. Voor de komende periode moeten veel stringentere afspraken worden gemaakt. De opgave wordt ook veel zwaarder."

Veel politici zijn skeptisch over het nut van lokale maatregelen. Als Nederland op zichzelf al te klein is om echt iets te doen aan klimaatverandering, zijn dan de inspanningen van Tilburg, Breda, Den Bosch, Eindhoven en Helmond niet helemaal irrelevant?
Dat zien we helemaal verkeerd volgens Minnesma: je begint aan de verkeerde kant te redeneren. "Qua energiegebruik hebben we op persoonsniveau allemaal boter op het hoofd. Uiteindelijk zullen we ook allemaal ons eigen stukje moeten oplossen. Dat is de enige duurzame manier. Daarnaast geldt voor grote landen als Amerika en China net zo goed dat die het niet alleen kunnen."

Ed Nijpels wijst erop dat gemeenten via de VNG ook partners zijn in het Energieakkoord. Zij voeren dingen uit en kunnen voor een deel ook zelf acties in gang zetten. "Vaak hangt het af van de kwaliteit van een burgemeester of wethouder. Mijn oproep aan de Brabantse steden is: deel ontwikkelingen die sowieso plaatsvinden. Deel ook lokale initiatieven. Ik ben blij met alle dingen die men extra doet. Het leidt tot resultaat. Geen politieke partij kan meer heen om de vraag wat ze gaan doen aan de opwarming van de aarde."

Daarmee is de introductie een feit en de urgentie stevig neergezet.

Volgend artikel: De grote Brabantse steden