2019

Een ingewikkelde uitslag

Twee experts duiden de Statenverkiezingen

Best veel mensen zijn gaan stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen, die gecombineerd waren met die voor de waterschappen. (Op het grondgebied van Tilburg zijn dat er overigens twee.) Dit had alles te maken met framing: het land was uitgebreid klaargestoomd voor een opiniepeiling over het kabinet Rutte III. Eigenlijk ging het de machtsdenkers vooral om de steun van de coalitie in de Eerste Kamer. Dit laat onverlet dat er toch provinciaal beleid zal moeten worden gemaakt, ook in Noord-Brabant. Om de verkiezingsuitslag te duiden zijn twee gezaghebbende en ervaren politieke analisten aangezocht: Mieke Geeraedts, jarenlang fractievoorzitter van de VVD in Provinciale Staten. En Ron Lodewijks, die als journalist lange tijd de provinciale politiek op de voet volgde. Hij is tegenwoordig bestuursvoorzitter van de Brabantse Milieufederatie dus dat komt ook mooi uit.

Een voetnoot vooraf. Tilburger Hans Smolders kreeg 20.000 voorkeursstemmen als lijstduwer van Forum voor Democratie in de provincie. Daarmee is hij als Statenlid recordhouder bij de niet-lijsttrekkers. Minder bekend is dat kandidaat bestuurslid Veerle Slegers, bij Waterschap De Dommel meer dan 11.000 voorkeursstemmen kreeg. En dat is dus op een veel kleiner gebied. In elk geval hebben de Tilburgers goed partij gegeven.

Mieke Geeraedts is alweer enkele jaren weg uit het provinciehuis. Tegenwoordig werkt ze als advocaat. Aanvankelijk miste ze het politieke bedrijf wel, maar nu niet meer. "In het begin heb ik het nog best lang gevolgd. Maar als je zelf geen deel meer uitmaakt van de fractie en je kunt niet reageren op ontwikkelingen, dan slijt de belangstelling."

Voor Ron Lodewijks voelt het wat anders: "Uiteraard volg ik zaken nog wel voor de BMF. Maar het journalistieke werk heb ik 25 jaar intensief gedaan en dan ben je er ook wel een keer klaar mee."

Zorgwekkend
Mieke geeft toe dat ze wel even moest slikken toen de Brabantse uitslag bekend werd. De VVD bleef weliswaar de grootste met 10 zetels, daarmee heeft de partij het nog best goed gedaan. Maar dat Forum voor Democratie uit het niets met 9 zetels de tweede fractie werd, vindt Mieke wel heel apart. "In mijn eigen afscheidsinterview heb ik destijds mijn zorgen geuit over het populisme. Het komt nu dus weer oprukken. Objectief bekeken is het een knappe prestatie van Forum, maar ik vind het dus ook een zorgelijke ontwikkeling."

Ron Lodewijks bekijkt het met wat meer distantie. "Deze uitslag verbaast me niet. Vervelend is alleen dat we een zeer moeilijke formatie krijgen als we Brabant bestuurbaar willen houden. GroenLinks heeft 2 zetels gewonnen, wat mooi is maar niet spectaculair.
[GroenLinks kwam op 5 zetels, net als de SP en D66; maar D66 en PvdA verloren en de SP verloor tweemaal zoveel als dat GroenLinks won, red.]

Globaal zijn drie varianten denkbaar bij de coalitievorming. Over rechts: VVD, FvD en CDA – daar moet dan nog iemand bij aansluiten om een meerderheid te krijgen. Variant 2: het CDA keert terug met steun van D66 en GroenLinks. Levert een minimale meerderheid op. Variant 3 is het doorgaan met de huidige coalitie maar dan zit je met vijf partijen (VVD, D66, GL, SP en PvdA nog op de minimale meerderheid.

Waar moet de VVD op insteken? Mieke Geeraedts is pragmatisch: "Als een partij gewonnen heeft, moet je daarmee gaan praten. Verder heeft het CDA lang buitenspel gestaan. Ze hebben met 8 zetels een behoorlijk aantal, die heb je denk ik nodig. De basis voor de variant over rechts is naar mijn smaak onvoldoende breed."

Ron Lodewijks merkt op dat FvD het slim aanpakt in Zuid-Holland door Hans Wiegel als informateur aan te zoeken. In Flevoland heeft men Annemarie van Gaal gevraagd – een vrouwelijke ondernemer van naam en faam. "Maar ik moet nog zien of het gaat lukken. Programmatisch kan het alle kanten op maar helder is dat klimaatbeleid een heel lastig punt wordt. Op het dossier van de windmolens zouden partijen elkaar kunnen vinden. Als de eisen van Forum niet te radicaal worden, wordt het nog lastig om ze buitenboord te houden. Van de andere kant, als ze er met harde hand uit worden gewerkt door de andere partijen, krijg je stampij en daar gaat Forum op termijn dan weer van profiteren."

Wespennest
Alles overziende acht Mieke Geeraedts een coalitie over rechts het meest realistisch. Weliswaar ontbreekt er dan nog een partij, maar als de PvdA aanschoof zou dit haar niet verbazen. De linkse regenboogcoalitie (VVD D66 GL SP PvdA) oogt voor haar niet hanteerbaar: daar moet teveel bij.

Ron Lodewijks ziet meer kans in de tweede variant (VVD CDA D66 GL). "Dit is de meest realistische als Forum weg zou vallen. GroenLinks kan een probleem worden vanwege het klimaatbeleid, die zou het CDA kunnen uitsluiten. Maar in plaats daarvan zou de SP kunnen inspringen. Dan komt men ook net op een meerderheid van 28 zetels. Hoe het ook zij, optie 1 (over rechts met VVD, FvD en CDA) heeft geen meerderheid en de PVV gaan ze er heus niet bij halen. Men kan steun gaan zoeken bij ouderenpartij 50plus maar die zullen ook eisen gaan stellen."

Voor natuur en milieu liggen lastige thema's op het bord. De intensieve veehouderij, en het natuurbeleid in Natura 2000-gebieden. Wat voor invloed gaat dat hebben?
Mieke wijst erop dat, voor zover Forum een programma heeft, men de regels voor agrariërs wil verruimen. "Het CDA wil dat ook. Dus het is alleszins denkbaar dat het strakke regiem van nu wordt teruggedraaid."

Ron ziet een ander probleem. Het VVD verkiezingsprogramma beoogt de maatregelen voor ammoniak naar voren te halen, van 2028 naar 2022. "Men noemt deze keuze 'onvermijdelijk' en daar gaat men niet op terugkomen. Het CDA wil dit 'nader bezien'. Dit wordt een lastige onderhandeling want de VVD komt met een keuze over rechts dan in een minderheidspositie."
"Een ander probleem is dat de VVD behoorlijke investeringen voorziet in klimaatbeleid. Er staan tien wijken genoemd in het programma. Daar ga je lastig uit komen met Forum voor Democratie want die gaan daar niet snel terrein op prijsgeven. Zelf zie ik vooral een wespennest waar lastig uit te komen valt."

Ron herinnert zich dat de Brabantse SP in Gedeputeerde Staten kwam dankzij het voorwerk van VVD-ster Mieke Geeraedts. "De SP heeft toen ook fors moeten inleveren. Formatiebesprekingen zijn een pokerspel en ik wens informateur Helmi Huijbregts nu veel succes!"

Beiden vinden het lastig om een concrete voorspelling te doen. Mieke wijst erop dat Forum ook kan besluiten nu helemaal niet mee te doen. "Dan komt een aantal linkse partijen aan de macht, en dat zou dan weer koren op de molen zijn voor de komende Tweede Kamerverkiezingen."
Ron vindt de bocht over links nog steeds onrealistisch. "Een coalitie met vijf partijen wordt een rommeltje, ik zou dat nooit doen. Met een minimale meerderheid van 1 zetel [28 van de 55 dus, red.] kun je best het avontuur aangaan. Mocht er iemand weglopen dan is de PvdA er altijd nog."

Waarmee Ron eigenlijk variant 2 dus nog steeds het meeste kans geeft. Duidelijk is dat de formatie in Den Bosch nog aardig wat rekenwerk gaat vergen. Het Milieucafé is benieuwd.

 


Volgend artikel: Erik de Ridder wordt watergraaf


Foto's: Wendy Presser

Verslag: Hans van den Berk