2016

Schoon loont

Kleine blikjes en flesjes

Zwerfafval is lelijk maar als je het opruimt blijkt het geld op te leveren. Wethouder Milieu Berend de Vries gaat een proef starten om blikjes en flesjes apart in te zamelen. Zodoende kunnen de grondstoffen opnieuw worden gebruikt. Helene van Zutphen van Schoon Belonen zou de proef komen toelichten maar is helaas ziek. Ze wordt adequaat vervangen door Kees Kerstens.

Wie of wat is Schoon Belonen? Het blijkt te gaan om een een gezamenlijk project van VNG, Stichting Natuur en Milieu en het Afvalfonds Verpakkingen. Het fonds blijkt te worden gevoed door producenten als Albert Heijn en Coca Cola.
Kees Kerstens is projectleider van de pilot Schoon belonen. Hoofddoel daarvan is het reduceren van zwerfafval. Daarnaast is het oogmerk om meer rendement te halen uit de inzameling van waardevolle afvalstromen.

De gedachte was eerst om dit met 40 gemeenten te gaan doen maar het enthousiasme was boven verwachting. Inmiddels zit men al op 83 gemeenten. Tel daarbij 1.300 scholen en talrijke kerken en de teller staat inmiddels op 2.600 deelnemende organisaties.

Olievlekwerking
Tilburg doet dus ook mee. Aan scholen is gevraagd wat ze willen doen. Ze blijken bezig met het vergroenen van het afvalbeleid. Schoon Belonen gaat nu trainingen geven op scholen. Op dit moment verdwijnt al het afval op school in één bak – die van het restafval. De pilot wil dit verbeteren. Het aanbod is dat men gaat sorteren in zes reststromen. De scholen kunnen die vervolgens gratis kwijt. Voor verenigingen geldt hetzelfde.

We gaan dus veel bakken en containers zien op scholen. Voor het milieu en voor de gemeente is het voordeel dat minder afval de verbrandingsoven in gaat. Daarnaast hoopt men op een olievlekwerking; kinderen die op school beter met afval leren omgaan, vertellen dat ook thuis.

Maar scholen krijgen ook een aanvullend aanbod voor zwerfafval. Als zij de omgeving schoonhouden, krijgt men een vergoeding daarvoor. De gemeente stelt gereedschap en materiaal ter beschikking. Bij een gebied met een straal van 200 meter, ontvangt men 400 euro vergoeding per jaar. Bij 400 meter stijgt de vergoeding naar 1.000 euro per jaar. Ook hier heeft Schoon Belonen een stille hoop dat er een preventieve werking uitgaat van het initiatief. Bewuste leerlingen gooien geen dingen meer op straat, bedoelt Kerstens.

De scholen kunnen direct aan de slag. Berend de Vries hoopt dat veel scholen meedoen. "Minder dan 10 zou teleurstellend zijn. Daarnaast verwacht ik ook een flink aantal sportverenigingen." De pilot gaat twee jaar duren.

Wifi bankje
Kerstens schetst landelijk een aanpak die voorziet in lokaal maatwerk. Gemeenten krijgen dus veel vrijheid. Zo zijn er twee varianten bij het belonen. Eén voor afvalscheiding, waarbij wordt betaald per volle zak flesjes of blikjes. De vergoeding kan 2 euro of 2,50 euro zijn. En dit bedrag kan verdriedubbelen als ook zwerfafval wordt verzameld.

De vergoeding kan verder financieel zijn of in natura. De gemeente Haren in Groningen heeft een grappige variant bedacht van het wifi-bankje. Kerstens: "Een ambtenaar controleert 's ochtends de schoolomgeving en als het schoon is, zet hij of zij de wifi aan. Is het echter vies, dan blijft de wifi uit."

Tilburg doet het anders: daar gaat dus betaald worden voor concrete opruimacties. In een cirkelvormig gebied met variabele doorsnede. Is er al zicht op welke methode het beste werkt? Daarvoor is het nog te vroeg, de pilot is net begonnen. Eerst moeten scholen worden gemobiliseerd, en voor de verenigingen moeten activiteiten passen in het sportseizoen, licht Kees Kerstens doe. "Het is dus nog even afwachten. Zeker is dat 83 gemeenten schoner gaan worden."

Twee jaar lang gaat men onderzoeken wat het beste werkt en in 2018 kan dan een landelijke aanpak worden vormgegeven. Essentieel blijft dat gemeenten vrij blijven om het op hun eigen manier te doen. Nederland telt 390 gemeenten, en ook 390 systemen voor afvalinzameling. In België is de situatie totaal anders. Maar ook Berend de Vries heeft de VNG opgeroepen om te zorgen dat steeds de lokale afweging gemaakt kan worden.

De Vries is optimistisch over de toekomst. "Scholen zijn geen particulieren en betalen dus geen afvalstoffenheffing. In plaats daarvan krijgt men een rekening per opgehaalde container. De consequentie is dat ze direct geld besparen. De rekening gaat omlaag, plus dat men vergoedingen binnenkrijgt voor textiel en flesjes en blikjes. Een beetje school bespaart al snel enkele duizenden euro’s per jaar."

Donald Duck
Het onderwerk blijkt de gemoederen bezig te houden. Verwacht de gemeente zelf geld te verdienen met de proef, luidt en vraag. Dat blijkt genuanceerd te liggen. Voor gemeenten is de pilot kostenneutraal. Wel krijgt men vergoedingen voor aangeboden kunststof en zwerfafval. Maar de bedoeling is dat dit geld wordt ingezet om scholen en verenigingen te belonen.

De Vries vertelt dat wel een ander probleem uit de wereld is. Diverse gemeenten waaronder Tilburg hadden onenigheid over een contract met afvalverwerker Attero. Dit voorzag in een gegarandeerde hoeveelheid aangeboden restafval. De hoeveelheid hiervan liep zo ver terug dat men boetes dreigde te moeten betalen. Een rechtszaak over dit geschil is echter recent gewonnen door de gemeenten.

Iemand in de zaal vraagt zich af of burgers nog een rol krijgen in de pilot. Dit is nog niet voorzien: het gaat nu vooral om scholen en verenigingen.

Een dame verklaart dat ze trouw afval van de supermarkt probeert te scheiden. "Maar dan krijg je weer broodzakken van papier en plastic. Of een plastic zak vol met touwtjes, papier, plastic en etiketten. Chipszakken van plastic met opgedampt aluminium. Hoe scheid je dat?"

"Daar zijn cursussen voor," grapt wethouder De Vries. Kerstens geeft toe dat de dame een punt heeft. Verpakkingen moeten beter worden ontworpen, met minder laagjes. De innovatie in de sector gaat ook te langzaam naar de zin van Berend de Vries. "Toen we met het apart inzamelen van plastic begonnen waren we optimistischer."

Het slotakkoord is voor Kees Kerstens. Hij laat een special zien van het weekblad Donald Duck die een week eerder is verschenen. De titel is Duckstad Schoon, en hij gaat helemaal over zwerfafval. Hij heeft een stapeltje meegenomen dat gretig aftrek vindt.

 


Volgend artikel: Naar een duurzame toekomst

Frans Post, Michel Jehae, Kees Kerstens en Berend de Vries

Kees Kerstens en Berend de Vries

Frans Post, Michel Jehae, Kees Kerstens en Berend de Vries

Kees Kerstens

Kees Kerstens en Berend de Vries

Kees Kerstens en Berend de Vries


Foto's: Wendy Presser

Verslag: Hans van den Berk