'Innovatie is in Nederland onmogelijk'

Een uitstapje naar de Stad van de Zon

Prins Willem-Alexander staat niet op het podium, maar wethouder Robbert Jan Piet ontpopt zich als een minstens zo inspirerende gast. Eén dag voor het café heeft de Prins van Oranje in Heerhugowaard de Stad van de Zon geopend. Het gaat hier om de eerste CO2-neutrale woonwijk van Nederland.

"Het is ook de grootste klimaatneutrale woonwijk ter wereld", preciseert de wethouder. Om te vervolgen: "Wat Ton Horn besprak, dat doen wij gewoon." We praten over 1600 energiezuinige woningen; 25.000 zonnepanelen. Windmolens rondom de autoluwe wijk. De CDA-wethouder vertelt er met verve over. Water, groen en woningbouw zijn in de Stad van de Zon optimaal gecombineerd. Uitgangssituatie was een plak onvruchtbaar weiland, op het diepste punt van de polder, 4 meter onder NAP. De stedenbouwkundige Ashok Bhalotra heeft eigenlijk een stuk uit de polder gepakt en dit naar de zon gedraaid. Het water wordt gezuiverd en er hoeft geen regenwater meer te worden weggepompt.

Het roept de vraag op wat voor soort mensen hier komen wonen. Is het geen wijk voor de elite? De happy few? "Wij bouwen 30 procent sociale woningbouw", verklaart Piet. "En ook daar is bijna de volledige elektriciteitsbehoefte duurzaam gedekt." De meerprijs voor de getroffen voorzieningen is slechts vier- tot zesduizend euro voor een koper. Dat is mede dankzij diverse subsidies, geeft de wethouder toe. "We waren er heel vroeg bij en hebben ook heel veel subsidies binnengehaald. Met het Rijk hebben we daar stevige discussies over gehad."

Zigzagbeleid
Hoezo? Tussen neus en lippen door klinkt het dat "innovatie in Nederland onmogelijk wordt gemaakt." Meer precies verwijt Piet het Rijk zigzagbeleid: dan weer wel subsidie, dan weer niet, dan weer wel. Dat is dodelijk voor projecten met een langere looptijd. Men is eind jaren '80, begin jaren '90 over dit concept gaan nadenken. Een doorlooptijd dus van 20 jaar.

Zijn er ook klachten over de woningen? En wat voor soort klachten dan? Het blijkt mee te vallen, aldus de wethouder, en het ligt zeker niet aan de duurzaamheid als zodanig. "In het algemeen maakt men in de Nederlandse bouw veel missers. En dus ook hier. Als je voor het eerst zonne-energie grootschalig uitrolt in een woonwijk, loop je tegen kinderziektes aan. Bepaalde stroomomvormers hadden last van een hoge piep. Die moet je dan verhelpen." De bewoners blijken over het algemeen tevreden. Op de dag van de opening waren er veertig buurtbarbecues. Waarom mensen voor een dergelijke woonwijk kiezen, blijkt sterk te variëren.

"Mensen komen daar wonen voor het nabije natuurgebied, voor het zandstrand, het water, comfortabele voorzieningen en goed onderwijs", weet Piet. "Niet voor de duurzaamheid, dat gaat maar op voor 6 tot 10 procent van de mensen. Maar we zien wel iets interessants: de helft van de mensen geeft aan de volgende keer bij een verhuizing wel heel sterk op duurzaamheid te letten."

Goede lobby
Robbert Jan Piet verklaart het succes ook door de partners waarmee is samengewerkt. Nuon, de Europese Unie, de provincie zijn een belangrijke steun in de rug geweest. Met het Rijk ligt de zaak wat ingewikkelder. "Het probleem is dat je rijkssubsidie nodig hebt. Maar die stopt als het geld op is. En dat beïnvloedt weer alle andere subsidies. Dit soort kortetermijnbeleid is dodelijk."

Enige creativiteit komt ook wel van pas. Piet verhaalt van de lobby naar Europa, dat op zich een prima langetermijnagenda heeft. Men had zes jaar nodig in plaats van vier. Over die verlenging is hij gaan praten. "Het bleek dat twee jaar niet mogelijk was. Maar 24 maanden wel."

Nederland is de boot van de zonnecellen op briljante manier aan het missen, waarschuwt de wethouder uit Noord-Holland nog een keer. "Er gaan veel te weinig banen in om. Nederland is zo georganiseerd dat innovatie onmogelijk wordt gemaakt. Decentrale energie moet concurreren met kolencentrales! Je ziet volstrekt gebrek aan visie en industriepolitiek."

De samenwerking met de projectontwikkelaar is gegroeid, zo blijkt. De gemeente had een grondpositie van nul vierkante meter, dus moest men zaken doen met een marktpartij die weinig had met duurzaamheid. "Daar hebben we veel op ingepraat en geappelleerd aan hun dromen. En af en toe stevig bestuurlijk overlegd", verhaalt Piet. "Inmiddels zijn ze om. Hoe het gelopen is vind ik niet zo belangrijk, het resultaat telt. Daarom heb ik als formateur van het college in 2002 ook geformeerd op duurzaamheid. Als partijen zich daar niet op wilden profileren, vielen ze af. De politieke steun was niet vanzelfsprekend. We hebben steeds meerderheden gehaald op basis van argumenten. Economie, woonlasten, milieu, klimaat, daar gingen de discussies over."

In de zaal ontstaat langzaamaan een mengsel van bewondering en afgunst. Dat blijkt niet nodig, want Piet wijst erop dat Tilburg op zich heel goed bezig is. De K3 - de top drie van klimaatgemeenten - loopt echt voorop in Nederland en Tilburg staat in dat rijtje, samen met Apeldoorn en Heerhugowaard. Alleen is dat veel te onbekend. "De rest loopt achter, beschikt alleen over plannen op papier, of mist de motivatie."

Marieke Moorman oogst tot slot applaus met de verzuchting "dat ze wel zo'n CDA in Tilburg zou willen hebben." Piet reageert meteen dat hij zijn Tilburgse partijgenoten graag wil overtuigen. En er worden direct afspraken gemaakt met andere politieke partijen in Tilburg. Want innovatie mag dan onmogelijk zijn in Nederland, inspiratie werkt aanstekelijk.

Volgend artikel: Een indrukwekkende stem