Fraaie Vissenatlas

Bij wijze van inleiding laat Frans Post wat plaatjes en kaarten zien uit de Vissenatlas Noord-Brabant. "Er staan geen recepten in." Na een grote gevangen steur in Werkendam volgen diverse kaartjes die de verspreiding aangeven van soorten. Het publiek leert veel nieuwe woorden: Bermpje. Rivierdonderpad. Kwabaal. Beekprik. Blauwband. Exoten.

Duidelijk is dat Brabant veel veranderd is. Vijftig jaar geleden hadden we nog natuurlijke beken. Vijfentwintig jaar later waren deze grotendeels gekanaliseerd. Weer een kwart eeuw later hebben we projecten gezien die de beken weer opnieuw laten meanderen. Vraag is natuurlijk wat dat voor de visstand betekent.

Een van de samenstellers, Rombout van Eekelen, beklimt het podium. In het dagelijks leven is hij stadsecoloog van Breda. Hij blijkt als kind al geboeid te zijn door de onderwaterfauna: in Klundert vindt hij zijn eerste modderkruipers. "Ik las geen Donald Duck maar de Kleine Winkler Prins dierenencyclopedie." De Vissenatlas meldt vier samenstellers maar daarnaast hebben talloze vrijwilligers meegewerkt. Zij hebben de database gevuld zodat de schrijvers de conclusies konden trekken. Er is vijf jaar aan gewerkt.

Ook de tweede podiumgast, Tilburgs bioloog Henk Moller Pillot, ving in de jaren zestig al vissen in sloten. Of eigenlijk meer waterkevers en insecten want hij "vond vissen saai". Henk woonde aan de westkant van Tilburg en daar had je geen sloten. Hij viste in vennen en poelen en dat legde evengoed de basis voor zijn grote biologische belangstelling. Als wetenschapper deed hij onderzoek naar de ijsvogel en het bermpje. Die vis blijkt voor de ijsvogel heel belangrijk te zijn.

Prikken
Het zal niet verbazen als Henk constateert dat veel vissoorten verdwenen zijn. In de jaren vijftig ving je volop prikken en donderpadden in de Ley. Begin jaren zestig kwam de rivierdonderpad algemeen voor in de Rosep, de Poppelse Ley en de Reusel. Nu is dat anders.

Van Eekelen onderschrijft het beeld dat er veel verdwenen is. In de Mark bij Breda is de situatie 'dramatisch'. Net als in de Tilburgse Ley. De Eindhovense Dommel scoort daarentegen weer relatief goed.

Het menselijk ingrijpen leidt niet alleen tot afname. Er worden ook soorten verplaatst. Door ingrepen als beekherstel worden alle beken met elkaar verbonden. En dus verdwijnen de verschillen tussen beken. De driehoornige stekelbaars zat vroeger alleen in Oost-Brabant. Nu komt hij ook onder Tilburg voor. De beekprik is wel op een plek gebleven. Het beestje is per ongeluk opgesloten geraakt en daarom een aparte soort geworden. Beekprikken houden van zand en modder en zijn vooral te vinden in de buurt van Reusel. De snelste manier om ze terug te krijgen in Tilburg is 'met een emmerke', aldus Moller Pillot. Verder blijkt de Tilburgse Piushaven niet dood: de schele pos gedijt er goed. En in het Wilhelminakanaal zit veel voorn en baars.

Frans Post gaat tot slot een 'gevaarlijke smaakproef' doen. Hij heeft gerookte paling meegenomen. In de Biesbosch en de grote wateren is inmiddels een vangstverbod van kracht. 99 procent van de soort is verdwenen. Wat is er met de paling aan de hand? Van Eekelen meldt dat de problemen ironisch genoeg voor een deel te wijten zijn aan de groene stroom: "Waterkrachtcentrales werken als gehaktmolens. Paling uit Zwitserland kan Nederland daardoor niet meer bereiken. Ten tweede hebben palingen last van blaasparasieten. En in hun lichaamsvet slaan ze pcb's op die vrijkomen als ze hun reserves aanspreken tijdens de trek naar de Sargassozee."

Voorlopig is er dus nog werk aan de winkel. De Visatlas is te koop in de betere boekhandel. Bij het Natuurmuseum Brabant. En iedereen kan een exemplaar bestellen via het ISBN-nummer 978 90 5294 488 3. U vindt de bon hier.

Volgend artikel: Nieuw station, nieuwe kansen