2016

Voedselverspilling op de agenda

Meeste winst is te halen bij consument

Het hoofdgerecht van de avond is een item over voedselverspilling. Voedsel is een van de belangrijkste levensvoorwaarden voor mensen en toch gaan we er slordig mee om. Bij de productie en verwerking van voedsel tot producten gaat al veel verloren. En als het eenmaal bij de consument is beland, gooit die er nog veel van weg ook. Terecht of onterecht. De vraag is tweeledig: hoe erg is voedselverspilling voor het milieu en wat kunnen we er aan doen – bij voorkeur in Tilburg.

Frans de Laat begint met een korte quiz met de zaal.
Hoeveel voedsel gooien we in Nederland per persoon weg? Het blijkt te gaan om 50 kilo per persoon per jaar.
Hoeveel geld is daarmee gemoeid? Na diverse pogingen van de zaal spreekt Frans het verlossende woord: 340 euro per persoon per jaar. Landelijk praten we over 2,5 miljard voor alle Nederlandse consumenten samen. Een sociologische vraag:
Wie gooien het meeste voedsel weg. Producenten, supermarkten of consumenten? Het publiek suggereert alle drie de groepen. Maar het zijn dus de consumenten die 50 procent weggooien. Producenten zijn nog steeds goed voor 45 procent. Supermarkten blijken met 5 procent verrassend laag te scoren.
Frans besluit met de vraag wat het ergste product is qua milieubelasting. Niet geheel verrassend komt vlees als winnaar uit de bus.

Daarmee is de kennis getest en het podium voor drie gasten. Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal; SP-wethouder Hans Kokke (Zorg en Maatschappelijke participatie). En een lokale ondernemer: Mario Rijvers van de Albert Heijn XL. De 'grote' Albert Heijn dus.

Veel energie
Vera Dalm legt uit dat we Milieu Centraal kunnen zien als een voorlichtingsorganisatie. "Wij vertellen wat je zelf kunt doen aan het milieu. Het kan gaan over afval, voeding, mobiliteit; maar ook bijvoorbeeld over zonnepanelen. Als organisatie zijn we vergelijkbaar met het Nibud en het Voedingscentrum."

Specifiek over voedsel legt Vera uit dat er enorm veel komt kijken bij de productie van eten. Er is land gebruikt, veel water, er zijn grondstoffen verwerkt. Voedsel moet worden vervoerd over vaak grote afstanden. Niet zelden wordt het gekoeld. "Er wordt kortom ontzettend veel energie aan besteed. Een kilo voedsel heeft ruwweg de energie-inhoud van liter benzine."
En dan zijn we er nog niet. Voedsel komt vaak uit gebieden waar grond schaars is. Of waar natuurgebieden worden aangetast. "Dus als er eten wordt weggegooid moeten mensen zich eigenlijk diep schamen."

Ze nuanceert trouwens de 50 kilo per persoon per jaar. "Eigenlijk is dit nog nog aan de lage kant. We praten over wat we kunnen zien aan de lopende band. We weten niet wat er thuis door de gootsteen gaat. Misschien is dat nog wel meer..."
Er zijn dus termen om consumenten aan te spreken op hun gedrag. Men is gewend om alles maar onbeperkt beschikbaar te hebben. "Mensen gaan ook dagelijks shoppen zonder briefje. Terwijl er vaak nog veel eten in koelkast ligt. Dit is fijn voor de omzet van AH. Maar de grootgrutters zouden ook tips kunnen geven hoe je restjes kunt gebruiken voor een smakelijke maaltijd."

Commercieel
Mario Rijvers voelt zich als bedrijfsleider aangesproken. Hij vindt dat de supermarkten het goed doen. "Die 5 procent die bij ons verdwijnt is gemeten aan volume. Aan geld praten we over een half procent. Dus dat valt reuze mee op het totaal. Wij doen veel aan preventie. De kunst voor supermarkten is is om de verkoop goed te voorspellen. Onze vrachtwagens brengen niet meer wat we gisteren verkochten, maar wat we morgen verwachten te verkopen." Rijvers geeft ruiterlijk toe dat hij niet wakker ligt van het milieu: "Mijn drijfveer is commercieel. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is meer iets voor het hoofdkantoor. Landelijk geldt als code dat dat eten dat nog minder dan drie dagen houdbaar is, naar de voedselbank gaan."

Voedselbank
Zo komen we als vanzelf bij Hans Kokke. Hij ziet veel armoede in Tilburg en daarom geeft de gemeente ook subsidie aan de voedselbanken. "Ik schaam me eigenlijk dat ze er zijn - maar áls ze er zijn moet je ze goed gebruiken. Tilburg is een grote speler op dit veld, zo hebben wij een distributiecentrum voor Zuid-Nederland." Kokke noemt het beleid voor de voedselbanken een win-win situatie: eten dat je gratis kunt uitdelen hoef je immers ook niet weg te gooien.

Zijn er verschillen aan te wijzen tussen groepen mensen? Vera Dalm merkt in de praktijk dat jongeren weinig kennis hebben over houdbaarheid. Een pak drinkyoghurt bijvoorbeeld kun je makkelijk een week open laten staan want het bestaat voor de helft uit suiker. Verder weet men niet goed hoe de etikettering moet worden gelezen. TGT (Te Gebruiken Tot) is een harde datum; daarna is het voedsel inderdaad niet meer goed. Het veel meer gehanteerde THT (Tenminste Houdbaar Tot) gaat uit van een gegarandeerde kwaliteit. "Maar dit wil geenszins zeggen dat je het daarna moet weggooien. Het eten is meestal nog heel goed bruikbaar. Daarom is mijn advies om gewoon aan dat pak melk te ruiken."

Het is geen verrassing dat ouderen over het algemeen minder weggooien. Zij weten nog dat men niet veel vlees te eten kreeg want dat was te duur. Dalm heeft een praktische tip voor mensen die willen afvallen: eet een pak chips maar half op. Doe er daarna een plastic sluitclip op en je kunt daags daarna prima de andere helft eten. Ter aanmoediging worden een aantal clips uitgedeeld onder het publiek.

Kliekjes
Wethouder Kokke beschouwt weggooien als de laatste optie. "Opmerkelijk voor de partij van het tomaten gooien," grapt Frans Post. Kokke vertelt onverstoorbaar verder dat in zijn gezin,
afgelopen zondag kliekjesdag was. "Wij maken echt een weekplanning. We kopen ook verse producten, dus zonder zakjes en pakjes." Met de nieuwste aanpassingen in de afvalscheiding zijn hem de schellen van de ogen gevallen: "Wat gebruiken wij een ongelooflijke berg plastic. Je ziet het nu in de container liggen."

Hans wijst op een interessant initiatief in Tilburg Noord: het Tilburgs Kliekjes Doorgeefluik, een Facebook-pagina. Mensen kunnen eten komen afhalen en blijven vaak zitten voor wat sociaal contact. Bij Mario Rijvers thuis geven ze de restjes aan hun huisdieren. Hij weet dat de Allerhande een belangrijk voorlichtingskanaal is. Hoe maak je dingen klaar, hoeveel heb je nodig voor een maaltijd.

Swingmarket
Als intermezzo wordt een filmpje van RTL Nieuws gedraaid over de voedselbank nieuwe stijl, in Rotterdam. Initiatiefneemster van de 'Swingmarket' Soraya Burgmeijer schaamde zich klant te zijn van de voedselbank. Vooral vanwege de afhankelijkheid. Haar winkel werkt met een pasjessysteem waarop mensen een krediet krijgen. Wie geen pasje heeft betaalt een (lage) prijs.

Vera Dalm heeft enkele simpele tips: Koop op maat. Kook op maat. Bewaar restjes slim, en gebruik ze ook. Neem een boodschappenbriefje mee naar de supermarkt.
Ze heeft nog wel een vraag voor Albert Heijn: "Mijn winkel heeft om 20:00 nog steeds vers brood in het assortiment. De kans is groot dat dit na sluitingstijd wordt weggegooid want medewerkers mogen het niet mee naar huis nemen. Je kunt klanten toch ook laten wennen aan het idee dat eten aan het eind van dag gewoon op is?"
Rijvers reageert onverstoorbaar: "Voor de winkel is de vraag van de klant leidend. Ons brood wordt gewoon hergebruikt. Wat we over hebben gaat terug naar Bakkersland. Daar wordt het verwerkt tot veevoer."

Frans Post bespeurt weinig Hollands calvinisme van het type: Eet je bord leeg, alles moet op. Kokke krijgt wel degelijk thuis commentaar als hij iets laat staan. Hij herhaalt zijn pleidooi om vers in te komen: daarvan heb je minder nodig en het smaakt ook beter.

Houdbaarheid
De zaal zit nog met enkele brandende vragen. Zo wil iemand weten waarom er niets wordt gedaan aan die houdbaarheidsdatum. Het belang daarvan wordt schromelijk overdreven. "Ham moet officieel na een halve week worden weggegooid... In Spanje snijden ze gewoon plakjes van het stuk!"
Bij Albert Heijn is de ham als regel lang houdbaar. Verder wil het oog ook wat. Rookvlees verkleurt na een paar dagen, er er komt een zogeheten regenboog in. Voor die tijd willen wij het verkocht hebben."
Vera Dalm merkt op dat er bij de fabrikanten beweging is. "Misschien is de voedselveiligheid in Nederland doorgeslagen. Fabrikanten willen uiteraard een kwaliteitsgarantie geven. Maar waarom zou je iets moeten weggooien omdat het twee uur op de toonbank ligt?"

Een andere bezoeker begrijpt niet waarom er zoveel keus is in de winkels? Dertig soorten kaas, zes soorten suiker. Daar vraagt toch niemand om?
"Maar het verkoopt wel," weet Mario Rijvers. "Het verhaal is simpel: het is er omdat er vraag naar is."

 


Volgend artikel: Ron Lodewijks

Vera Dalm

Mario Rijvers

Vera Dalm, Hans Kokke en Mario Rijvers

Frans Post, Vera Dalm en Hans Kokke

Hans Kokke

Vera Dalm, Hans Kokke en Mario Rijvers

 


Foto's: Wendy Presser

Verslag: Hans van den Berk