De ándere gevaren van vuurwerk
U heeft meer dan eens gehoord en gelezen over oogletsel en andere verwondingen die elk jaar weer worden veroorzaakt door vuurwerk. Bij vuurwerk gaat het echter om meer dan veiligheid van ogen en ledematen. Vuurwerk betekent ook heel veel fijnstof, tonnen aan zware metalen en veel afval op straat, oftewel zorgen voor ons milieu en uw gezondheid.
Te gast in het Milieucafé om hierover te praten zijn professor Willie Peijnenburg, onderzoeker bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiene (RIVM) en dr Jean Simons, longarts bij het Elisabeth ziekenhuis, gespecialiseerd in COPD.
Om maar te beginnen met een voor de hand liggende vraag: steken onze gasten zelf ook vuurwerk af? Willie Peijnenburg geeft aan geen belangstelling voor vuurwerk te hebben. Hetzelfde geldt voor Jean Simons, die zelfs zijn gelukkige jeugd zegt te danken aan de afwezigheid van vuurwerk.
Fijnstof
Presentator Michel Jehae geeft aan dat de concentratie fijnstof in de nieuwjaarsnacht 30 a 40 keer zo hoog is als normaal. We kijken naar een filmpje van het luchtmeetnet Aireas dat de fijnstofconcentraties in een stad als Eindhoven illustreert. Te zien is hoe rond de jaarwisseling heel Eindhoven rood kleurt.
Zulke fijnstofpieken blijven niet tot Eindhoven beperkt. Over heel Nederland genomen gaat het om 2.373.051 kilo fijnstofemissie, en dat in één nacht. In Utrecht was afgelopen jaarwisseling sprake van een concentratie van 1.400, waar 300 tot 500 gebruikelijk is. Het gaat met andere woorden om enorme pieken.
Dit zijn cijfers waar dr Jean Simons van schrikt. De begeesterde longarts benadrukt dat het weliswaar gaat om kortdurende pieken, maar ook een kortdurende blootstelling aan fijnstofpieken kan schadelijk zijn. Het is echter lastig om het verband tussen vuurwerk en ziekte aan te tonen. In Nederland overlijden naar schatting 1.800 mensen per jaar als gevolg van kortdurende blootstelling. Het is zeer aannemelijk dat deze pieken schadelijk zijn. Harde bewijzen ontbreken echter vooralsnog.
Jean Simons vertelt ter illustratie dat zijn zoon op stage is geweest in Shanghai en vertelde daar geen hand voor ogen te kunnen zien. In Shanghai, een van de meest vervuilde plaatsen ter wereld, heersen smoglevels van 500. Daar gaan we hier in Nederland met oudjaar overheen. Op dat moment hoort Nederland dus, weliswaar kortstondig, bij de meest vervuilde plekken op aarde.
Bescherming
Presentator Frans Post wil weten wat we het beste kunnen doen om ons te beschermen. Moeten we binnen blijven? Mondkapjes dragen? Tot hilariteit van het publiek zetten beide presentatoren mondkapjes op. Presentator Post lijkt zowaar een beetje op Donald Duck.
Jean Simons antwoordt dat niet iedereen evenveel last heeft van de fijnstofpieken. Bij de mensen die overlijden gaat het voor 60 tot 70 procent om longpatiënten die sowieso reeds het advies krijgen om rond de jaarwisseling het huis niet te verlaten. De wintermaanden zijn hoe dan ook piekmaanden, met veel longontstekingen en infecties. Als je de landelijke getallen projecteert op Tilburg, mag je op jaarbasis 40 overlijdens in Tilburg verwachten.
De longarts erkent dat het lastig te bepalen blijft. De gevolgen van fijnstof an sich zijn namelijk beter onderzocht dan die van fijnstof als gevolg van vuurwerk. Het longfonds vraagt er wel aandacht voor. Het is dan ook opvallend dat rond de jaarwisseling de kranten vol staan over de mensen met letsel, terwijl het aantal overlijdensgevallen door longaandoeningen in dezelfde orde van grootte is maar grotendeels onbelicht blijft.
Zware metalen
Het blijft niet bij fijnstof. Vuurwerk zorgt ook voor een verspreiding van zware metalen, in de bodem, in de lucht, in het riool. De presentatoren tonen een grafiek waarin de verspreiding van de zware metalen strontium, koper, barium en antimoon rond de jaarwisseling is weergegeven. Met name de 245.000 kilo Barium lijkt een hoge piek.
Willie Peijnenburg, gespecialiseerd in zware metalen, kan deze piek nuanceren. Barium zit al veel in het milieu. Koper is in zijn optiek een veel grotere boosdoener.
Wat kan 800 kilo koper dan met Tilburg doen? Peijnenburg zegt dat het per wijk varieert, ervan uitgaande dat de helft van Tilburg wordt bedekt. Er komt op zo’n avond in totaal ongeveer tien procent koper bij (5 mg per kubiele meter). Als dit elk jaar gebeurt, zal de hoeveelheid koper –indien er geen uitspoeling plaatsvindt– kunnen stijgen. Een bijzonder groot probleem lijkt dit dus niet, maar je zou in Peijnenburgs optiek eigenlijk moeten onderzoeken of er door deze regelmatige koper-emissies een aanrijking van koper plaatsvindt, zeker in de binnenstad.
Strontium
Er komen de nodige spontane vragen uit het publiek. Een man klaagt over de grote hoeveelheden plastic die na een evenement als de Kermis uit de Piushaven gevist moeten worden. Al die kleurstoffen en al het plastic die blijven liggen, die moeten toch wel een probleem opleveren? Willie Peijnenburg antwoordt dat het papier doorgaans tijdig wordt weggehaald; als het lang blijft liggen is dit slecht voor de bodem, dan gaat het langzaam verrotten.
Een volgende vraag: van de zware metalen is strontium nog niet genoemd. Is dit niet ook langzaam afbreekbaar? Willie Peijnenburg antwoordt dat dit helemaal niet afbreekt. Strontium is vrij giftig, maar de precieze impact op de bodem is nooit onderzocht en hier weten we helaas weinig over.
Jean Simons zegt dat 50 procent van alle ziektes in Nederland door mensen te vermijden is. Daar horen de longklachten die ontstaan door vuurwerk ook bij. Als longarts heeft hij bezwaren tegen vuurwerk, aangezien het slecht is voor zijn patiënten. Wat de longarts betreft zou vuurwerk voor particulieren dan ook verboden mogen worden. Een georganiseerd centraal evenement is beter te controleren.
Toevallig is dit onderwerp recent door de Tilburgse politiek aangekaart. GroenLinks-fractielid Nathalie Nijs zit in de zaal en krijgt de microfoon aangereikt. Ze legt uit dat GroenLinks naar aanleiding van de 800 ontvangen meldingen op haar meldpunt vuur vuurwerkoverlast heeft besloten om vragen aan het college te stellen. GroenLinks stelt voor om vuurwerkvrije zones in te stellen, en een gemeentelijk vuurwerk te organiseren aan de Piushaven. Er is hierover nog niets voorbereid in het college, maar GroenLinks heeft gevraagd om het als discussiestuk in te brengen. De partij wil vóór de zomer een debat over hoe we met vuurwerk(overlast) omgaan. Nijs stelt dat we op termijn misschien naar een vuurwerkverbod moeten, maar eerst moet hiervoor meer draagvlak in de stad worden gevonden.
Nog meer rumoer in de zaal. “De Piushaven is ook kwetsbare natuur”, klinkt het. “Het Willem II stadion zou een beter alternatief zijn voor een centrale vuurwerkshow.”
Oud-gemeenteraadslid Tine van de Weijer, zoals immer aanwezig, zegt dat deze kwestie al vaker is aangekaart. We stuiten echter steevast op problemen met de handhaving van vuurwerkverboden. Dat is het grote probleem.
Hoe dan ook lijkt vuurwerk een onderwerp dat Tilburg het komende jaar bezig blijft houden. De presentatoren danken de aanwezigen voor hun inbreng, als mooie opmaat voor de in de Tilburgse politiek te voeren discussie.
Volgend artikel: Luchtmetingen
Foto's: Wendy Presser
Verslag: Marcel de Laat
