Zieke en zwakke bomen
We beginnen met een bomenonderwerp want op zondagochtend 4 september stortte een grote lindeboom aan de Frater Paulussehof in elkaar. (Het hofje ligt een beetje verstopt in de zuidwesthoek van het centrum.) Het ging hier om oude boom maar ook om een kolossaal en monumentaal exemplaar.
Dit stelt de gemeente als beheerder voor een dilemma. Wanneer ga je investeren in behoud, en wanneer besluit je dat het tijd is om op te ruimen gezien de risico's voor de veiligheid? We praten erover met Edwin Eding. Hij deed onderzoek naar het bomenbestand van Tilburg en werkt voor BTL Advies. Aan hem de vraag: wanneer is een boom ziek?
"Het is goed te zien aan de kroonvorming," vertelt Edwin. "Een boom met een volle kroon en een goed bladerdek is gezond. Naarmate de vitaliteit afneemt, wordt ook het bladerdek minder. Aan de stam verraden zwammen een zwakke gezondheid. Tenminste, als het slechte zwammen zijn (dit zijn zwammen die de boom aantasten). Er bestaan echter ook goede zwammen. Vaklieden kunnen dat zien. De slechte zwam brengt de doodstijding: zit die eenmaal in de boom, dan is het hoogstens een kwestie van tijd maar dan gaat hij om."
Een ander stedelijk probleem is wortelopdruk. Als wortels nergens meer heen kunnen, gaan ze de hoogte in. Dit is nog niet zo erg, volgens Eding: de boom is op zich nog niet ziek maar verraadt wel dat hij te weinig ruimte heeft. Losser maken van de grond helpt maar een beetje.
Aansprakelijk
Een boom met een slechte gezondheid moet binnen 1 tot 3 jaar worden gekapt. Wat als dat niet gebeurt, en de boom stort ter aarde? Wat als er ongelukken gebeuren – het ongeval aan de Frater Paulussehof liep relatief goed af. Dat is voer voor juristen en daarom staat op het podium Frans de Laat, geducht bestuursjurist.
"Landen hebben dit soort aansprakelijkheid verschillend geregeld," weet Frans. "Zo is in Frankrijk de eigenaar altijd aansprakelijk. Behalve als de overheid de eigenaar is... Verder hebben eigenaren zorgplicht. Dit houdt in dat je periodieke inspecties moet uitvoeren en uiteraard regelmatig onderhoud."
De boom aan de Paulussehof stond vermoedelijk wel op een aandachtslijst maar viel te vroeg om... Hoe zit het dan? De Laat: "Als de gemeente als eigenaar aan de zorgplicht heeft voldaan, dan komt men er normaal gesproken mee weg. In die zin is de wetgeving in Nederland wat anders. Het meest veilige scenario zou uiteraard zijn om direct alles te kappen. Maar de wetgever hier heeft andere keuzes gemaakt om een Amerikaanse claimcultuur te voorkomen."
Terug naar de bomenspecialist. Op basis van een stadsbrede inventarisatie kwam hij tot een aantal van 900 bomen die als slecht moeten worden beoordeeld. Daarom vallen ze onder een inspectieprotocol: als ze slechter worden, moeten ze uiteindelijk gekapt worden. Op welke termijn is afhankelijk van de toestand. Reparatie heeft meestal niet veel zin omdat dit voor 30 jaar toereikend zou moeten zijn.
Geschrokken
Wethouder Mario Jacobs, die gaat over de bomen, neemt plaats op de bank van La Poubelle. Hij verklaart geschrokken te zijn van het rapport. "Het liefst kap ik natuurlijk niets. Maar we gaan niet alleen kappen, ook herplanten. Juist door het kappen wordt dat mogelijk. Voor deze operatie trekken we drie jaar uit. Niet alles wordt direct aangepakt: soms nemen we de bomen mee als de straat of buurt aan onderhoud toe is. Een voorbeeld is de Kwaadeindstraat: daar zijn bomen beschadigd door een aannemer. De mensen wilden deze bomen behouden en dat is zoveel mogelijk geprobeerd. De bomen zijn getopt. Maar, ander voorbeeld: in de Groeseindstraat vonden we dat niet verantwoord."
Jacobs legt uit dat hij kritisch kijkt naar het te kappen bomenbestand. Zo staan er elf monumentale bomen op de kaart. Bij nader inzien zijn dat er tien geworden. Van deze tien zijn er vijf dood, en hebben vijf last van zwamvorming. Echter één boom aan de Frater Mattheushof (Korvel) kan dus behouden worden.
Hoe gaat de wethouder om met bomen die vast staan in de tegels? "Dat is een keuze. Feit is dat de boom niet vitaal is. Doe je niets, dan gaat het snel van ongezond naar dood. In hoofdzaak heb je twee keuzes – oplappen, maar dat heeft een beperkt effect. Of de boom vervangen met een goede groeiplaats. Ik kies dan voor het laatste. Vroeger heeft de gemeente verkeerde keuzes gemaakt. Onvoldoende ruimte geven, te grote bomen planten, verkeerde boom planten, of een boom bovenop een asfaltleiding plaatsen. Nu kunnen we dat allemaal gaan rechtzetten."
Wat krijgen de mensen terug voor hun verdwenen bomen? Dat varieert, meldt de wethouder. "Het kunnen jonkies zijn en soms ook grotere bomen. Groter is niet altijd beter. Hoe groter men plant, des te groter de kans dat een boom slecht aanslaat. Ons beleid is dat we op een markant punt liever grotere bomen zien. De kans op mislukking nemen we dan voor lief."
Bomen houden van mensen en vice versa. Hoe gaat wethouder Jacobs om met omwonenden?
Mario kan een zucht nauwelijks onderdrukken. "Communicatie is bij dit soort dossiers essentieel. In de beeldvorming doet de gemeente het altijd fout, daarvan ben ik me ook bewust. Mede daarom zijn we begonnen met een maandelijkse pagina in de Tilburgse Koerier over groen. Verder zetten we social media in. In de straat zelf werken we met bewonersbrieven. We doen ons best om de bevolking te bereiken maar je houdt altijd mensen die een bericht niet hebben gelezen of gezien. Verzet zal er dus zeker komen. Maar ik hoop dat mensen begrijpen dat het ons gaat om een vitaler en fraaier bomenbestand. Deze wethouder is niet uit op kaalslag."
Volgend artikel: Mobiliteit
Foto's: Bianca Vleugels
Verslag: Hans van den Berk
